gezondspsychologie
agony
folterende pijn
analgesics
pijnstillers op het perifere of centrale zenuwstelsel werkend
Behavioral Medicine / Medische gedragswetenschappen
Bestudering van gedrag vanuit de
medische/ gezondheidsoptiek
Congenital abnormalities / Congenitale afwijkingen
Afwijkingen en ziekten ontstaan
door geboorteafwijkingen of
abnormale groei en ontwikkeling
Epidemiology/ Epidemiologie
Wetenschap die de frequentie van
ziekten bestudeert
Etiology/ Etiologie
Wetenschap die de oorzaken van
ziekten bestudeert
Gender perspective Genderperspectief
Geslachtelijke verschillen bezien
vanuit met name het sociaalculturele perspectief
Incidence Incidentie
Term uit de epidemiologie; het
aantal nieuwe gevallen waarbij een
bepaalde aandoening optreedt in
een bepaalde tijdsperiode
Morbidity Morbiditeit
Ziekte
Mortality Mortaliteit
Sterfte
Prevalence Prevalentie
Term uit de epidemiologie; aantal
gevallen met een bepaalde
aandoening op een bepaald
moment
Alarm reaction Alarmering
Eerste fase van het General
Adaptation Syndrome
Catecholamines Catecholaminen
Een soort van hormonen, die een rol
spelen bij o.a. stress (bijv. adrenaline)
Cognition Cognitie
‘De activiteit van weten’: het
vergaren, organiseren en gebruiken
van kennis
Corticosteroids Corticosteroïden
Een soort van hormonen die een rol
spelen bij o.a. stress (bijv. cortisol)
Distress Letterlijk: leed
Eigenlijk hetzelfde als strain (zie
onder): de negatieve reactie op
stressoren
(Nor)epinephrine (Nor)adrenaline
Twee belangrijke hormonen
behorende tot de catecholaminen
Primary appraisal Primaire beoordeling
Beoordeling van de potentiële
stressor:
1: is het irrelevant
2: is het een dreiging
3: is het een uitdaging
Secondary appraisal Secundaire beoordeling
Beoordeling van de eigen
mogelijkheden om iets aan de
stressor te doen
Self-esteem Zelfwaardering
De mate waarin je jezelf positief
waardeert en zelfvertrouwen hebt
Stage of exhaustion Fase van uitputting
Derde fase van het General
Adaptation Syndrome
Stage of resistance Fase van weerstand
Tweede fase van het General
Adaptation Syndrome
Strain Letterlijk: spanning
De (negatieve) reactie op het
meemaken van een stressor
Stressor Stressor
Een situatie of gebeurtenis die
stressvol kan zijn
Transaction Transactie
Voortdurende actieve wisselwerking
(met bijbehorende aanpassingen)
tussen persoon en omgeving
Behavioral control Gedragscontrole
Vermogen om concreet actie te
ondernemen om het effect van een
stressor te verminderen
Beta-blocker Bètablokker
Medicijn dat bèta-adrenerge
receptoren blokkeert.
Perifere zenuwstelsel
Cognitive control Cognitieve controle
Vermogen om cognitieve processen
en strategieën te gebruiken om
het effect van een stressor te
verminderen
Coronary heart disease Coronaire hartziekt
Ziekte als gevolg van vernauwing
van de kransslagaders
Hardiness Gehardheid, stressweerbaarheid
Stressweerbaarheidsverhogende
eigenschap:
1controle
2 commitment
3 challenge (uitdaging
Behavioral control Gedragscontrole
Vermogen om concreet actie te
ondernemen om het effect van een
stressor te verminderen
Cognitive control Cognitieve controle
Vermogen om cognitieve processen
en strategieën te gebruiken om
het effect van een stressor te
vermindere
(Essential) hypertension (Essentiële) hypertensie
Hoge bloeddruk zonder aanwijsbare
lichamelijke oorzaak
Learned helplessness Aangeleerde hulpeloosheid
Aangeleerd hulpeloos gedrag
Locus of control
Zienswijze over de voornaamste
bron van invloed op het eigen leven
Personal control Persoonlijke controle
Het gevoel persoonlijk invloed op
een situatie uit te kunnen oefenen
Prospective Prospectief
In de tijd volgend
Psychoneuroimmunology Psychoneuroimmunologie
Interdisciplinaire wetenschap op
het gebied van psychologie en de
medische wetenschappen
Psychophysiological disorders Psychofysiologische ziekten of
symptomen
Symptomen of ziekten ontstaan
door samenspel van fysiologische en
psychosociale processen
Self-efficacy Eigen-effectiviteitsverwachting
Inschatting van het eigen vermogen
om een taak succesvol uit te kunnen
voeren
Stamina Innerlijke kracht
Stressweerbaarheidsverhogende
eigenschap
Type A behavior pattern Type A-gedragspatroon
Gedragspatroon dat zich kenmerkt
door competitiviteit, chronisch
tijdsgebrek en vijandigheid
Type B behavior pattern Type B-gedragspatroon
Gedragspatroon dat zich kenmerkt
door lage competitiviteit, weinig
tijdsgebrek en weinig vijandigheid
Biofeedback Biofeedback
Stressreducerende methode
op basis van fysiologische
terugkoppeling
Cognitive redefinition Cognitieve herdefinitie
Het probleem in een positiever licht
gaan zien
Cognitive restructuring Cognitieve herstructurering
Het positiever/realistischer maken
van stresserende gedachten
Cognitive therapy Cognitieve therapie
Therapie die gebruik maakt van
cognitieve herstructurering
Coping Coping
Omgaan met (stressvolle zaken)
Direct action Directe actie
Directe actie ondernemen gericht
op de stressor
Diuretics Diuretica
Bloedvolumeverlagende medicijnen
Emotion-focused Emotiegericht
Gericht op de eigen cognities en
gevoelens
Emotional discharge Emotionele ontlading
Emoties uiten, humor gebruiken
Intrapsychic processes Intrapsychische processen
Cognitief herinterpreteren of
vervormen van de stressvolle
situatie
Multimodal therapy Multimodale therapie
Stressreducerende methode op
basis van een combinatie van
meerdere technieken
Positive reappraisal Positieve herbeoordeling
Het anders (positiever) beoordelen
van een stressor
Problem-focused Probleemgericht
Gericht op het probleem, op de
(stressvolle) situatie
Resigned acceptance Berustende acceptatie
Berusten in de situatie, deze
accepteren zoals die is
Stress-inoculation training Stressinocculatietraining
Stressreducerende methode op
basis van het aanleren van bepaalde
vaardigheden
Systematic desensitization Systematische desensitisatie
Methode gericht op het
systematisch afleren van een
specifieke angstreactie
Abstinence-violation effect Onthouding-overtredingseffect
Door schuldgevoelens na een kleine
terugval (één sigaret na stoppen) zien
mensen hun terugval als persoonlijk
falen, waardoor de kans op gehele
terugval groter wordt.
ASE-model ASE (Attitude - Sociale invloed -
Eigen-effectiviteit)-model
Model voor de verklaring
en voorspelling van
gezondheidsgerelateerd gedrag
Attitude Attitude, houding
Een aangeleerde neiging om op een
systematische manier positief of
negatief te reageren op een bepaald
object
Extinction Extinctie/uitdoving
Als de consequenties die een bepaald
gedrag in stand houden (bekrachtigers/
stimuli) worden weggehaald, zal het
gedrag uiteindelijk uitdoven.
Health behavior Gezondheidsgedrag
Gedrag van mensen om ziekte
te voorkomen of gezondheid te
verbeteren, onafhankelijk van hun
huidige gezondheidsstatus
Termen die hier ook naar verwijzen:
healthful /health-related behavior
health habits Gezondheidsgewoonten
Gewoontegedrag van mensen om
ziekte te voorkomen of gezondheid te
verbeteren
Health Belief Model
Model voor de verklaring
en voorspelling van
gezondheidsgerelateerd gedrag
message-framing,
gain-framed vs. loss-framed
(Positieve vs. negatieve) formulering
van een boodschap
De manier waarop een (gezondheids)voorlichtingsboodschap wordt
geformuleerd:
gain-framed: positieve gevolgen van
gezond gedrag benadrukken
loss-framed: negatieve gevolgen van
ongezond gedrag benadrukken
Motivational interviewing
Cliëntgeoriënteerde begeleiding
t.b.v. gezondheidsbevorderende
gedragsverandering
Symptom-based behavior
Gedrag van mensen die zich ziek voelen
om de ziekte te definiëren en een goede
remedie te vinden
Perceived behavioral control Ervaren gedragscontrole
De verwachting van een persoon ten
aanzien van het wel of niet kunnen
uitvoeren van bepaald gedrag (vergelijk
self-efficacy expectations)
Perceived seriousness
Volgens Health Belief-model belangrijke
determinant van preventief gedrag
Perceived threat Ervaren dreiging
Volgens Health Belief-model belangrijke
determinant van preventief gedrag
Primary prevention Primaire preventie
Voorkomen van aandoeningen
Punishment Straf
Gedrag wordt gevolgd door een
negatieve consequentie, waardoor het
gedrag onderdrukt wordt
Reinforcement
positive / negative
Bekrachtiging
Positieve bekrachtiging is het introduceren van een positieve stimulus, bijvoorbeeld een snoepje voor goed gedrag
Negatieve bekrachtiging is het wegnemen van een negatieve stimulus,
bijvoorbeeld een aspirientje tegen de
hoofdpijn
Secondary prevention Secundaire preventie
Vroege opsporing en behandeling van
aandoeningen om ernstiger problemen
te voorkomen
Self-efficacy (expectations) Eigen-effectiviteit(sverwachtingen)
Het vertrouwen dat een persoon over
zijn eigen vermogens en vaardigheden
heeft om bepaald gedrag te kunnen
uitvoeren (vergelijk perceived behavioral
control)
Sick-role behavior Ziekte-rolgedrag
Gedrag van mensen die zich ziek voelen
met het doel beter te worden
Subjective norm Subjectieve norm
Hetgeen je denkt dat anderen van je
verwachten met betrekking tot bepaald
gedrag
Tertiary prevention Tertiaire preventie
Maatregelen om negatieve gevolgen
van een aandoening zo veel mogelijk te
beperken
Theory of planned behavior Theorie van gepland gedrag
Model voor de verklaring
en voorspelling van
gezondheidsgerelateerd gedrag
Well behavior Gezondheidsbehoudend gedrag
Gedrag van gezonde mensen om
huidige gezondheid te behouden of te
versterken en ziekte te voorkomen
Addiction
(physical and psychological
dependence)
Verslaving
Lichamelijke en geestelijke
afhankelijkheid van een substantie
Aversion strategies Aversietherapie
Het koppelen van
onplezierige stimuli aan het
genotsmiddelengebruik ten
einde het (verslavings)gedrag te
ontmoedigen
Binge drinking
Ten minste één keer in 30 dagen
minimaal vijf of meer alcoholische
dranken na elkaar drinken
COPD chronic obstructive
pulmonary disease
Chronische obstructieve longziekte
Verzameling chronische longziekten
zoals longemfyseem, chronische
bronchitis en astmatische
aandoeningen
Cue exposure
Het onder gecontroleerde
omstandigheden blootstellen
aan de stof en aan objecten die
verband houden met de verslaving.
De hoop is dat het brein daardoor
gedeconditioneerd wordt zodat de
biologische koppeling tussen prikkel
en gebruik wordt doorbroken.
Emetic drugs Braakopwekkend middel
Braakmiddelen worden gebruikt in
aversiestrategieën, met als doel om
ongezond gedrag (alcoholgebruik)
te ontmoedigen.
Nicotine regulation model
Biologische verklaring voor
nicotineafhankelijkheid
die ervan uitgaat dat mensen blijven
roken of niet kunnen stoppen omdat
ze afhankelijk geworden zijn van
een bepaald niveau van nicotine in
het bloed.
Relapse, lapse Terugval, tijdelijke terugval
Relapse wordt gezien als een totale
terugval naar het oude gedrag (weer
roken), een lapse wordt meer gezien
als één foutje.
Een lapse kan wel leiden tot een
relapse
Relapse prevention method Terugvalpreventieprogramma
Een zelfmanagementprogramma
onder supervisie van een therapeut
waarin de cliënt
1. leert hoog-risicosituaties te
herkennen, 2. vaardigheden en
copingstrategieën krijgt aangeleerd
en 3. leert deze toe te passen in
hoog-risicosituaties
Social influence approach Sociale-invloedbenadering
Is gericht op vaardigheidstraining
om sociale druk te kunnen
weerstaan
Tolerance Gewenning/tolerantie
Een effect dat bij langdurig
middelengebruik optreedt, is dat het
lichaam aan de stof went: er is meer
nodig om het beoogde effect op te
wekken.
Withdrawal Ontwenning
Onprettige verschijnselen die
optreden bij onthouding van
stoffen waar men lichamelijke
afhankelijkheid voor heeft
opgebouwd
Anorexia Nervosa Anorexia nervosa
Psychische stoornis waarbij de
persoon een abnormaal laag
lichaamsgewicht heeft (ten minste
15% onder het normale gewicht).
Daarnaast is er sprake van een
verstoord lichaamsbeeld en een
grote angst om dik te worden
Binge eating Binge eating ((vr)eetbuien)
Het frequent eten van abnormaal
grote hoeveelheden voedsel
zonder dat men hongerig is,
en op basis van negatieve
gevoelens. Men heeft tijdens
een vreetbui geen controle meer
over dat gedrag. Het verschil
met boulimia is dat men geen
poging doet te compenseren voor
deze vreetbuien (bijvoorbeeld
overgeven of laxeermiddelen
gebruiken).
Body mass index (BMI) Quetelet-index
Maat voor over- of ondergewicht
op basis van de verhouding
tussen het lichaamsgewicht
en het kwadraat van de
lichaamslengte
Bulimia Nervosa Boulimia nervosa
Het frequent eten van abnormaal
grote hoeveelheden voedsel
zonder dat men hongerig is, en
op basis van negatieve gevoelens.
Om hun gewicht toch op peil
te houden zorgen patiënten
ervoor dat ze dit eten niet
binnenhouden, door bijvoorbeeld
over te geven of geneesmiddelen
te gebruiken.
Fat cell Hyperplasia Vetcelhyperplasie
Bovenmatige ontwikkeling van
vetcellen
HIV hiv
Human immuno-deficiency virus;
virus dat aids kan veroorzaken