Onderzoeken
Evidence based practice
een benadering van klinische besluitvorming waarbij de fysiotherapeut het beste beschikbare bewijs gebruikt, in overleg met de patiënt, om te beslissen welke optie het beste bij de patiënt past
Pico/peco
Is een methode om de vraag duidelijk en concreet te formuleren
Baselinevariabelen
Kenmerken van de onderzoekspopulatie
Onafhankelijke variabele
De oorzaaksvariabele en determinant
Level of evidence
Hoe groot is de bewijskracht dat er een causale relatie is tussen de onafhankelijke en de afhankelijke variabele
Afhankelijke variabele
Gevolgvariabelez uitkomstvariabele, uitkomstmaat
Experimenteel onderzoek
De onderzoeker verandert bewust iets in de onderzoeksgroep
Randomisatie
De toewijzing van de proefpersonen aan 1 van beide groepen op basis van toeval
Double blind randomized controlled trials
Het is zowel voor de onderzoeker als voor de proefpersoon onbekend in welke groep de proefpersoon zich bevindt
Quasi experiment
Je gaat uit van bestaande groepen
Pre-experimenteel onderzoek
Doordat er geen controlegroep bestaat, is nooit met zekerheid te zeggen of een eventuele verandering toe te schrijven is aan de interventie of dat deze spontaan ook was opgetreden
Observationeel onderzoek
De onderzoeker observeert en meet, maar legt geen gedragsregels op
Cohort onderzoek
Vaststaande groep mensen worden voor een bepaalde periode gevolgt
Prospectief onderzoek
Je volgt de proefpersonen in de tijd
Retrospectief onderzoek
Alle relevante gebeurtenissen hebben plaatsgevonden in het verleden
Loss-to-follow-up
De uitval van proefpersonen tijdens het onderzoek
Patiënten-controle onderzoek
Is een retrospectief onderzoek waarbij de onderzoeksgroepen worden opgesteld op basis van de uitkomst
Dwarsdoorsnede onderzoek
De onafhankelijke en de afhankelijke variabele worden op hetzelfde moment gemeten (vragenlijsten, metingen)
Patiëntenseries
Een aantal variabelen van een groep patiënten met een bepaalde aandoening of ziekte worden gemeten en beschreven. Er is echter geen sprake van een controlegroep. Met dit onderzoek wordt een probleem of aandoening in kaart gebracht of gesignaleerd waar nog niet zoveel over bekend is
Ecologisch onderzoek
Je bestudeert geen individuele proefpersonen, maar je vergelijkt groepen mensen met elkaar
Steekproef
Het is meestal praktisch onmogelijk om het onderzoek bij de gehele doelpopulatie uit te voeren en daarom trek je een steekproef
A-select
Iedereen in de doelgroep heeft een evengrote kans om te worden geselecteerd
A-selecte steekproef
Hoe groter de steekproef, hoe meer deze gaat lijken op de doelpopulatie
Variabelen
Een waarde dat kan variëren van persoon tot persoon
Afhankelijke variabele
Deze variabele is afhankelijk van anderen (gevoeligheid voor depressie is afhankelijk van lichaamsbeweging)
Onafhankelijke variabele
Deze variabele is niet afhankelijk van anderen
Confounders
De variabelen die samenhangen met de afhankelijke variabele en de onafhankelijke variabele, zonder dat ze het verband tussen die 2 beïnvloeden (leeftijd beïnvloed niet de relstie tussen de hoeveelheid lichaamsbeweging en gevoeligheid voor depressies)
Effectmodificatoren
Beïnvloed het verband dat ie onderzoekt. Er treedt interactie op tussen de onafhankelijke variabele en de effectmodificator (als de relatie tussen de hoeveelheid lichaamsbeweging en de gevoeligheid voor depressie anders is voor jongens en meisjes is sekse een effectmodificator?
Conceptueel model
De manier waarop de variabelen volgens de theorie met elkaar in verband staan
Incidentie
Het aantal nieuwe gevallen van een bepaalde ziekte in een omschreven populatie tijdens een omschreven periode
Prevalentie
Het voorkomen van het aantal gevallen van een bepaalde ziekte op een bepaald moment in een bepaalde populatie
Klinimetrie
Meten van kenmerken van onderzoekseenheden (patiënten) die variabel zijn
Onderzoeksvariabelen
De gemeten kenmerken van de onderzoekseenheden
Uitkomstvariabele
Verwachte veranderingvan de waarde van een onderzoeksvariabele als gevolg van een afhankelijke variabele
Meetinstrument
Het instrument dat je gebruikt om de kenmerken te meten (operationaliseren)
Validiteit
Meet je wat je wilt meten
Criteriumvaliditeit
De juistheid van een positieve of negatieve uitslag op een test met als criterium de gouden standaard
Prevalentie
Hoe vaak komt een bepaalde ziekte voor in de onderzochte populatie (ac:abcd)
Nauwkeurigheid
Het percentage van het juiste aantal zieken (ad:abcd)
Sensitiviteit
Het aantal terecht positieve testuitslagen (a:ac)
Specificiteit
Het aantal terecht negatieve testuitslagen (d:bd)
Positief voorspellende waarde
Welk deel van de mensen met een positieve testuitslag daadwerkelijk de ziekte heeft of krijgt (a:ab)
Negatief voorspellende waarde
Welk deel van de mensen met een negatieve testuitslag daadwerkelijk niet met de ziekte of aandoening te maken krijgt (d:cd)
Achterafkans
Hiermee geef je dus achteraf aan wat de kans op een bepaalde ziekte is
A priori-kans
Voorafgaand aan de test is vaak ook al een idee aanwezig over de kans op de betreffende ziekte of aandoening
Nominaal meetniveau
Woorden of getallen die je koppelt aan een mogelijkheid (sekse, oogkleur)
Dichotome variabele
Een nominale variabele die slechts 2 waarden aan kan nemen
Ordinaal meetniveau
Ze geven een rangorde aan ten opzichte van elkaar
Intervalmeetniveau
Deze geven een rangorde en ook de verschillen of afstand ten opzichte van elkaar aan
Ratiomeetniveau
De waarden geven de rangorde en verschillen ten opzichte van elkaar aan en is een 2maal zo grote waarde ook echt het dubbele
Betrouwbaarheid
Hoe precies (reproduceerbaar) de meting is
Intra-beoordelaarsbetrouwbaarheid
De test wordt door 1 onderzoeker bij dezelfde personen herhaald
Inter-beoordelaarsbetrouwbaarheid
Dezelfde test of meting wordt door 2 of meer onderzoekers bij dezelfde personen uitgevoerd
Homogeniteit
Of de afzonderlijke items inderdaad ongeveer hetzelfde meten, zoals de bedoeling is
Cohens Kappa
Een voor kans gecorrigeerde maat van overeenkomst tussen beoordelingen
Kappa
Een maar die gebruikt wordt om de mate van overeenkomst tussen 2 metingen met een dichotome uitkomstmaat weer te geven (man/vrouw, roken/niet-roken) observant agreement-expected agreement: 1- expected agreement
Correlatie coëfficiënt
Is een maat die de samenhang tussen 2 variabelen met een ordinaal of continue meetniveau weergeeft
Asymmetrisch verband
De ene variabele is de oorzaak, de andere het vervolg. De ene is afhankelijk van de andere
Symmetrisch verband
Beide vaeianelen zijn gelijkwaardig, geen oorzaak-gevolgrelatie
Pearson correlatiecoëfficiënt
Geeft de samenhang weer tussen 2 metingen/variabelen met een continue meetniveau en een normale verdeling. Als je Pearson wilt gebruiken, moeten beide varianelen continue van aard zijn. Pearsons correlatiecoëfficiënt kan bv. gebruikt worden bij een onderzoek naar de samenhang tussen leeftijd en scores op een cognitieve test
Spearman
Geeft de samenhang weer tussen de 2 metingen/variabelen met een continue meetniveau en een niet normale verdeling of bij een ordinaal meetniveau. De Spearman rangcorrelatiecoëfficiënt berekend data op rangnummers en het wordt gebruikt als de variabelen niet altijd continue van aard zijn
Intraclass correlatie coëfficiënt
Geeft de overeenkomst weer tussen 2 metingen/variabelen met een continue meetniveau, maar corrigeert voor een systematisch verschil tussen de metingen. Numerieke maat voor intrabeoordelaars en interbeoordelaars betrouwbaarheid die een indicatie geeft voor de sterkte en de richting van een relatie tussen 2 variabelen
Outliers
Punten die van de totale groep afwijken
Vorm
Er is een lineair verband als je door de punten een lijn kunt trekken
Dichtheid punten
Hoe dichter de punten bij elkaar liggen, hoe sterker het verband is
Centrale tendenatie
De manier waarop scores verdeeld zijn (dus samen een geheel vormen)
Modus
Geeft de piek in de verdeling aan. Het is de waarde die het meest voorkomt. Als die waarden ver uit elkaar liggen en dus goed van elkaar te zijn onderscheiden, heet deze verdeling bimodaal. De modus kun je gebruiken voor variabelen met een nominaal of hoger meetniveau
Mediaan
Is de middelste score van alle waarden. Mediaan is alleen te bepalen bij variabelen van ordinaal meetniveau of hoger
Gemiddelde
De som van alle waarden, gedeeld door het totale aantal proefpersonen. Kan alleen worden berekend bij variabelen van interbal of ratiomeetniveau
Range
Het verschil tussen de hoogste en de laagste waarde
Variantie
De gemiddelde afwijking van alke individuele waarden tot het gemiddelde
Standaardeviatie
De wortel uit de variantie. Is een maat voor de spreiding van een variabele of van een verdeling of populatie
Empirische regel
95% van de scores valt binnen 2 standaardafwijkingen van het populatiegemiddelde
P-waarde
Populatiegemiddelde is niet bekend en je wilt hiervan een schatting maken
Nulhypothese
Beschrijft wat je zou verwachten als er niets aan de hand is
Alternatieve hypothese
Geeft aan welk verschil je verwacht
Overschrijdingskans
De kans op het gevonden resultaat als er in werkelijkheid geen verschil is
Ongepaarde T-toets
2 groepen zijn onafhankelijk van elkaar. Je vergelijkt het gemiddelde van de ene groep (interventie) met een andere groep (controle)
Gepaarde T-toets
Scores van paren die aan elkaar gerelateerd zijn worden met elkaar vergeleken. Je vergelijkt het gemiddelde verschil tussen 2 metingen bij 1 groep
Chikwadraattoets
Toetst hoe groot de kans is dat je in de steekproef een verschil in percentage vindt, terwijl er in werkelijkheid geen verschil is
Beschrijvend onderzoek
De eigenschappen van het onderwerp worden in kaart gebracht
Explorerend onderzoek
Gaat op zoek naar verbanden en verklaringen
Toetsend onderzoek
Je toetst een theorie of verwachting of je onderzoekt het effect van een bepaalde interventie of maatregel
Definiërend onderzoek
Je geeft de bepalende kenmerken van een onderwerp aan
Vergelijkend onderzoek
Je onderzoekt de verschillen tussen 2 of meerdere groepen, situaties of instrumenten
Voorspellend onderzoek
Je bekijkt de gevolgen van het onderwerp
Evaluerend onderzoek
Je evalueert het effect van een bepaalde interventie of maatregel
Voorschrijvend onderzoek
Je stelt richtlijnen of maatregelen op
Dwarsdoorsnede onderzoek
Er is sprake van maar 1 meetmoment
Longitudinaal onderzoek
De periode van dataverzameling bevat meerdere meetmomenten
Kwalitiatief onderzoek
Gaat om de gegevens over de beleving, ervaringen of verwachtingen van de proefpersonen
Kwantitatief onderzoek
De uitkomsten zijn in cijfers uit te drukken (bloeddruk, spierkracht, lichaamsgewicht)
Bias
Factoren/variabelen die de werkelijke relatie tussen de onafhankelijke en afhankelijkevariabele verstoren (systematische fouten)
Selectiebias
Fouten bij het samenstellen van 2 behandelgroepen (de groepen dje je wilt vergelijken)
Informatiebias
De gegevensverzameling wordt bewusr/onbewust beïnvloed doordat de onderzoeker/beoordelaar/proefpersoon zelf weet tot welke groep de proefpersoon behoort
Observerbias
Kan optreden als de onderzoeker weet welke personen tot welke groep behoren en hier het meten van de uitkomst op aanpast
Recall-bias
Kan optreden als er een beroep op de herinnering van de proefpersonen wordt gedaan
Response-bias
Personen in de interventiegroep zijn meer gemotiveerd om mee te werken aan gegevens verzameling dan de controlegroep
Cofounding
Verwarren van 2 effecten
Rijping
Het spontaan herstel van een aandoening dat ook was opgetreden zonder de interventie
Testeffect
Een leereffect dat optreedt als bij de nameting dezelfde test wordt gebruikt als bij de voormeting
Placebo-effect
Positief psychisch effecf dat optreedt door vertrouwen in de heilzame werking van een behandeling
Hawthorne-effect
Gevolg van de aandacht die de proefpersonen krijgt
Novelty-effect
De resultaten van een studie zijn te wijten aan dat het onderzoek nieuw is
Restrictie
Je sluiten personen met bepaalde kenmerken uit voor deelname van je onderzoek
Matchen
Hierbij zoek je bij ieder proefpersoon in de interventiegroep een passende controlepersoon met gelijke kenmerken
Stratificeren
Hierbij onderzoek je de onderzoeksvraag voor iedere categorie van een potentieel verstorende variabele afzonderlijk
Blinderen
Hierbij is het voor de onderzoeker, voor de proefpersoon of voor beide onbekend tot welke groep de proefpersoon behoort, waardoor een eerlijke beoordelinf van de uitkomsten kan plaatsvinden
Follow-up
De nabehandeling van een patiënt, een evaluatie op lange termijn
Drop-out
Een patiënt dir een behandeling (onderzoek) heeft geaccepteerd, 1 of meer zittingen heeft gevolg en dan het onderzoek op eigen initiatief stopt
Externe validiteit
De mate waarin de relatie die gevonden is in de onderzoekspopulatie (steekproef) ook toepasbaar is voor jouw doelpopulatie
Face validity
Ziet de test er op het oog goed uit
Contentvalidity
Is de inhoud van het meetinstrument een adequare afspiegeling van het construct (alle relevante items aanwezig)
Constructvalidity
De mate waarin het meetinstrument samenhangt met andere metingen. Het houdt in dat toepassing van het meetinstrument leidt tot het resultaat die op basis van de theorie te verwachten zijn
Type I-fouten
Het ten onrechte verwerpen van de nulhypothese
Type 2-fouten
Ook als je de nulhypothese niet verwerpt, loop je een kans dat je dit ten onrechte doet. Je ziet dan een in werkelijkheid aanwezig verschil of verband over het hoofd