aardrijkskunde
eenpartijstelsel
politiek systeem waarin maar een politieke partij is toegestaan
gated communities
wijk met hekken eromheen die s'nachts worden afgesloten
megastad
stad met meer dan 10mil inwoners
metropolitaan gebied
het verstedelijkte gebied rondom heel grote steden
concessiegebied
gebied dat de overheid overdraagt aan een andere partij
sectorgroeimodel
model van de groei van een stad dat weergeeft dat een stad langs transportlijnen groeit
meerkernengroeimodel
model van de groei van een stad dat weergeeft dat een stad vanuit meerdere plekken groeit
agglomeratievorming
proces waarbij groter wordende steden vastgroeien aan omringde dorpen en stadjes en er steeds grotere stedelijke gebieden ontstaan
stedelijke geleding
de manier waarop een stad is opgebouwd uit verschillende soorten wijken
stratenpatroon
vorm en structuur van het wegennet in een bepaald gebied
hutong
historische stadskern in china
historische stadskern
oudste deel van de stad
aanlandige wind (zeewind)
wind die van zee naar land waait
aanvoer van warmte en kou van elders
wereldwijde lucht- en zeestromen zorgen voor transport van warmte en kou
aflandige wind (landwind)
wind die van land naar zee waait
afstand tot zee
afstand van een plaats tot de dichtsbijzijnde zee
altijdgroene mediterrane plantengroei
vorm van vegetatie in het middelandse zeegebied die is aangepast aan een klimaat met lange perioden van droogte
barometer
instrument om luchtdruk te meten
bewolking
zichtbare concentraties van waterdruppeltjes in de lucht
bewolkingsgraad
percentage van de lucht dat bedekt is met wolken
breedteligging
ligging van een plaats ten opzichte van de evenaar
broeikasgas
gas dat warmte vasthoudt in de atmosfeer. co2 is een voorbeeld van een broeikasgas
depressie
een gebied met lage luchtdruk. gekenmerkt door bewolking en neerslag
draineren
afvoeren van overtollig water door een buizensysteem
droge lucht
lucht die weinig waterdamp bevat
droge winter
gemiddeld koud seizoen met weinig neerslag
droog klimaat
klimaat met een neerslag van minder dan 500 milliliter per jaar
drukgordel
zone met hoge of lage druk over de gehele breedte van de aarde
duurzaam consumeren
koopgedrag waarbij de mogelijkheden voor mens en milieu nu en in de toekomst niet benadeeld word
duurzaam produceren
productieproces waarbij zowel winst gemaakt wordt als rekening gehouden wordt met mens en milieu nu en in de toekomst
duurzaamheid
de natuurlijke hulpbronnen op een dusdanige manier gebuiken dat mens en milieu nu en in de toekomst niet benadeeld worden
ecologische voetafdruk
getal dat laat zien hoeveel ruimte nodig is om alles wat je in een jaar tijd gebruikt te produceren en te verwerken
eeuwige sneeuw
gebied op aarde die altijd bedekt zijn met sneeuw
extensieve landbouw
landbouw met relatief weinig opbrengst per hectare
frontale neerslag
neerslag die ontstaat als koude lucht en warme lucht met elkaar in botsing komen
gematigd landklimaat
klimaat met weinig to geen invloed van zee, waardoor de zomers heet zijn en de winters streng
gematigd zeeklimaat
klimaat waarbij de gemiddelde temperatuur van de warmste maand hoger is dan 10 graden en de gemiddelde temeratuur van de koudste maand tussen -3 en 18 graden ligt
stuwingsneerslag
neerslag die ontstaat doordat lucht tegen een gebergte botsts, opstijgt en uitregent
taiga
vegetatiezone met alleen naaldbossen
temperatuur
mate van warmte of kou zoals die wordt aangegeven op een thermometer
thermometer
meetapparaat om de temperatuur vast te stellen
toendraklimaat
koud klimaat waar het maar een paar maanden per jaar warmer is dan 0 graden
tornado
wervelwind met extreem hoge snelheden (vaak meer dan 250 km/u)
tropisch regenklimaat
het tropisch regenwoudklimaat en het savanneklimaat
tropisch regenwoud
zeer dichtbegroeide, gevarieerde bossen rond de evenaar
tropische lagedrukgordel
lagedrukgebied rond de evenaar dat ontstaat door de loodrechte zonnestand
tropische regenwoudklimaat
warme klimaten met meer dan 2.000 mm neerslag, waar het nooit kouder wordt dan 18 graden
uv-straling
ultraviolette straling, een onderdeel van zonlicht
vegetatiezone
gebied dat dezelfde natuurlijke plantengroei heeft
verdroging
droger worden van een gebied door daling van het grondwaterpeil. dit geberrt door een verandering in klimaat, watertoevoer of vegetatie
versterkt broeikaseffect
vasthouden van warmte in de atmosfeer door broeikasgassen die er door menselijke activiteiten in zijn gekomen
verwoestijning
uitbreiding van de woestijn
voedselgewas
gewas dat bedoeld is voor de consumptie
voedselpiramide
de verhouding tussen roofdieren en hun prooien. er zijn meer prooidieren dan roofdieren, waardoor een piramidevorm ontstaat
waterbalans
balans tussen aanvoer en afvoer van water in een gebied
waterdamp
water in gasvorm; een belangrijk broeikasgas dat bijdraagt aan het versterkt broeikaseffect
weer
toestand van de atmosfeer (temperatuur, neerslag, wind en bewoking) op een bepaald moment en op een bepaalde plaats
weer- en klimaatfactoren
omstandigheden die invloed hebben op het weer en klimaat van een gebied
weerelementen
onderdelen die samen het weer omschrijven: temperatuur, neerslag, wind en bewolking
wet van buys ballot
wet die de windrichting op aarde beschrijft: wind stroomt van een hoogdrukgebied naar een lagedrukgebied en heeft op het noordelijk halfrond een afwijking naar rechts en op het zuidelijk halfrond een afwijking naar links
wervelwind
een wind boven land die rond een middelpunt cirkelt en een klein gebied beslaat. ook wel windhoos genoemt
wind
verplaatsing van lucht aan het aardoppervlak
windkracht
sterkte van de wind, meestal uitgedrukt volgens de schaal van beaufort
windrichting
richting van waaruit de wind waait
windsnelheid
snelheid van de wind, uitgedrukt in meter per seconde of kilometer per uur
windsysteem
vaste windstromen tussen hoge- en lagedrukgordels op aarde. er zijn drie grote windsystemen: poolwinden, westenwinden en passaten
woestijngebied
vegetatiezone met vrijwel geen begroeiing
woestijnklimaat
droog klimaat met zeer weinig neerslag (minder dan 250mm)
zeespiegelstijging
stijging van het zeeniveau ten opzichte van het land
zeewind
wind die van zee naar land waait
zoninvalshoek
hoek waaronden de zonnestralen op het aardoppervlak vallen
zonkracht
hoeveelheid uv-straling die de aarde bereikt, uitgedrukt in een getal tussen 0 en 10
gemengd bos
bos met naaldbomen en loofbomen door elkaar heen
gesteldheid van het aardoppervlak
toestand van een gebied op aarde: land of water
handelsgewas
gewas dat wordt verbouwd met de bedoeling om het te verhandelen
hazardmanagement
maatregelen die de overheid neemt om de gevolgen van een natuurramp zo goed mogelijk te voorkomen of te beheersen
hergebruiken (recycling)
het opnieuw gebruiken van grondstoffen en materialen
hoge druk
lucht druk van meer dan 1.015 hPa
hooggebergteklimaat
klimaat in hooggebergten met lage temperaturen en veel neerslag
hooggebergtevegetatie
verschillende vegetatiegordels die- naarmate je hoger komt- zich zteeds meer aanpassen aan de kou
hoogteligging
hoogte van een plaats ten opzichte van zeeniveau
hurricane (orkaan)
zware tropische storm met een windsnelheid van meer dan 118 km/u (windkracht 12)
intensieve landbouw
landbouw met een relatief hoge opbrengst per hectare
irrigeren
kunstmatige bevloeiing of beregening van land
isobaren
lijnen van gelijke luchtdruk
klimaat
het gemiddelde weer (temperatuur en neerslag) van een groot gebied gemeten over dertig jaar
klimaatgrafiek
grafiek van een plaats met de gemiddelde temperatuur en de gemiddelde neerslag voor alle twaalf maanden van het jaar
klimaatverdrag
verdrag tussen landen waarin afspraken zijn gemaakt om de oorzaken van de klimaatverandering tegen te gaan
koolstofdioxide
belangrijk broeikasgas dat bijdraagt aan het versterkt broeikaseffect
lage druk
luchtdruk van minder dan 1.015 hPa
landbouw en visserij
vormen van bestaansmiddelen in de primaire sector
landklimaat
klimaat waarbij de gemiddelde temperatuur van de koudste maand lager is dan -3 en de gemiddelde temperatuur van de warmste maand hoger is dan 10
lijzijde
zijde van een gebergte waar hoge druk daalt
loefzijde
zijde van een gebergte waar natte lucht wordt opgestuwd en uitregent
luchtdruk
gewicht van de lucht dat op de aarde drukt
luchtvochtigheid
percentage waterdamp in de lucht
maximum
gebied waar de luchtdruk hoger is dan in het gebied eromheen (hogedrukgebied)
mediterraan klimaat (middelandse zeeklimaat)
klimaat met droge, warme zomers en zachte, natte winters
methaan
belangrijk broeikasgas dat bijdraagt aan het versterkt broeikaseffect
minimum
gebied waar de luchtdruk lager is dan in het gebied eromheen
naaldbos
bossen met alleen naaldbomen (taiga)
natte lucht
lucht die veel waterdamp bevat
natuurlijk broeikaseffect
vasthouden van warmte in de atmosfeer door broeikasgassen die er op natuurlijke wijze in zijn gekomen
neerslag
water dat in de vorm van regen, sneeuw of hagel vanuit de atmosfeer het aardoppervlak bereikt
neerslag in alle jaargetijden
eigenschap van een klimaat waarin het hele jaar neerslag kan vallen
neerslagintensiteit
hoeveelheid neerslag in millimeters per uur
neerslagverdeling
mate waarin de neerslag in een gebied over een jaar is verdeeld
nuttige neerslag
hoeveelheid neerslag die door planten en gewassen gebruikt kan worden
passaatwind
vaste windstroom die van de subtropische hogedrukgordel naar de tropische lagedrukgordel waait
piekafvoer
grote hoeveelheid water die in korte tijd door een rivier moet worden afgevoerd
poolklimaat
klimaat waarbij de gemiddelde temperatuur van de warmste maand nooit boven de 10 graden komt
regenschaduw
gebied aan de lijzijde van een gebergte, waar weinig neerslag valt
risicoperceptie
de mate waarin de bevolking rekening houdt met de kans op een natuurramp en de gevolgen daarvan
savanne
vegetatiezone gekenmerkt door grasvlakten met struiken en verspreid staande bomen
savanneklimaat
warm klimaat met veel neerslag en een droge periode
schaal van celsius
verdeling van de temperatuur met het smeltpunt van ijs als nulpunt en het kookpunt van water als 100
seizoen
periode van drie maanden met een specifiek bijbehordend weertype
sneeuw- ijsklimaat
ook wel poolklimaat genoemd. zeer koud klimaat met weinig neerslag
steppeklimaat
klimaat met weinig neerslag (250-500 mm), waarin geen bomen kunnen groeien
steppevegetatie
grassen en struiken die zijn aangepast aan het droge klimaat
stijgingsneerslag
neerslag die ontstaat doordat de zon het aardoppervlak verwarmt, waardoor lucht opstijgt, afkoelt en uitregent