Begrippen syllabus || Oudheid
Irrigatielandbouw
Het handmatig toe verdelen van water in een relatief (regen)water arm gebied. Het best mogelijk in egypte, waar de nijl voor de zaaitijd overstroomt. was aanzienlijk productiever dan de regenlandbouw. winstmarge liep ten tenminste het vijftienvoudige van het zaaigoed
Knossos
De belangrijkste stad op Kreta in het tweede eeuw voor christus. kenmerken: De stad had geen muren en de fresco's (schilderingen) in het paleis waren tamelijk vredelievend.
Lineair B schrift
Een aanpassing van het Kretenzische schriftsysteem, lineair A. Deze aanpassing is gemaakt om het voor het grieks geschikt te maken. nadat de grieken naar kreta in 1450 v. chr. waren overgestoken is het hier ook ingevoerd
Schuldgebondene
Persoon die schulden moest afbetalen door voor de schuldeiser te werken, ook wel schuldknaap genoemd.
Mycene
een griekse cultuur die al sinds de 3e eeuw v. chr bestaat, maar opbloeide kort na 1600 v. chr. heeft rond 1450 v. chr. kreta veroverd. deze had ook geen ommuringen maar er werden wel tussen 1400 en 1300 sterke paleisforten gebouwd waar koningen samen met elite heersden.
Redistributie-economie
Een economisch stelsel in het Oude Nabije Oosten waarin de staat-paleis of tempel- alle economie van bovenaf regelde en vaststelde. gekenmerkt door een autocratische staat waarin de koning al het land bezit, terwijl het volk in dorpsgemeenschappen woont, van de opbrengt van het land leeft en belasting in natura betaalt aan het paleis, dat deze op zijn beurt weer redistrueert onder gunstelingen (ambtenaren, soldaten, tempels)
Ostracisme
Het ''schervengericht''. als er mensen binnen de volkvergadering vonden dat een lid gevaarlijk was voor de staat werd er in een ostracisme door verschillende leden namen, waarvan men denkt dat hij gevaarlijk zou zijn voor de staat, op verschillende scherven geschreven. het lid met de meeste stemmen werd voor 10 jaar verbannen uit het volksvergadering.
Homerus
Schrijver in de donkere eeuwen (1200-750 v. chr) en de vroegarchaïsche tijd. zijn werken, de odysee en de ilias, waren een soort bijbels voor de grieken. hierin beschreef hij de wereld van de adel. zijn weergave van adelijke competitieve mentaliteit en zijn voorstelling van de goden als hogere antropomorfe wezens die ook volgens de aristocratische mentaliteit leefden heeft grote invloed gehad op het griekse denken en geloven.
Falanx (grieks)
ontstaan rond de 6e eeuw. een geperfectioneerde slagorde. in goed georganiseerde falanx was het van belang dat de slagorde besloten bleef, opdat de hopliet (soldaat) de onbeschermde rechterkant van zijn lichaam kon beschermen achter het schild van zijn buurman. dit maakte een grote solidariteit en een sterk saamhorigheidsgevoel noodzakelijk.
Tyrannos
(Tirannie) Een grieks leenwoord uit een klein-aziatische taal en werd oorspronkelijk gebruikt voor een alleenheerser die de absolute macht naar zich toe getrokken had, hoewel die hem rechtens niet toekwam. een koning kon ook een tiran worden a,s hij zich macht aan te magtigen die boven die van de koning primus inter pares uitging
Helloot
De geheel rechteloze die onderworpen werden in het gebied van Sparta. Soort horige. zij waren eigendom van de staat en werden daardoor ook wel eens staatsslaven genoemd. hun grond werd aan individuele spartanen toegewezen, voor welke spartiaten zij op dat land moesten werken.
de Peloponnesische Oorlog
na een korte vredesperiode (446-431 v. chr) brak er oolog uit tussen Athene en Sparta door conflicten tussen Athene en sparta's maritieke bondgenoten, Korinthe en Megara. De meeste griekse stadstaten stonden aan de kant van Sparta. De griekse geschiedschrijver Thucydides meende dat de peloponnesische oorlog de zwaarste was die in de griekse geschiedenis was bevochten. Pericles ontwikkelde hier een strategie die in zijn tijd erg controversieel was. hij wilde sparta uitputten door korte aanvallen vanuit zee van Athene en Piraeus. Sparta was door de kleine krijgskas niet in staat om lange oorlogen te ondernemen. in 421 sloot Athene vrede met Sparta
Demosthenes
Een bekende Atheense redenaar en Politicus die leefde in de 4e eeuw voor christus leefde.
Sofisten
in de 2e helft van de 5e eeuw en het begin van de 4e eeuw begonnen griekse rondtrekkende leraren tegen betaling les te geven in welsprekendheid (retorica) wat pas in de democratische organen zoals de volkvergadering en de raad van 500 werd gebruikt. Deze leraren worden Sofisten genoemd.
Alexander de Grote
Een dicator uit de 4e eeuw die de plannen van zijn vader heeft overgenomen. het resultaat hiervan was dat het gehele perzische rijk door hem werd veroverd. hierdoor kwam zowel de griekse als de oudoosterse geschiedenis in een nieuwe fase, die ook wel de ''hellenistische tijd'' wordt genoemd. hij beschouwde zichzelf als de nieuwe opvolger van het Perzische rijk en noemde zich de zoon van Zeus Ammon. zijn bewind stopte nadat zijn troepen ''staakte'' bij de rivier de Beas waarna hij terug keerde naar Babylon. hierna stierf hij op bijna 33 jaar oud.
Polybius
Was een historicus uit de hellenistische periode en leefde in de 2e eeuw voor christus. zijn wereldgeschiedenis heeft als thema de opkomst van rome als hegemoniale wereldmacht in het middellandse zeegebied tussen 220 en 146 v. chr. hij was een van de duizend gijzelaars die de romeinen in 167 hadden meegenomen naar italie om de loyaliteit van de Achaeïsche bond. hier bevriende hij romeinse elite en maakte hij zich de romeinse gewoonten en instellingen eigen
Seleucidenrijk
Dit rijk is gesticht door Seleucus I nadat het rijk van Alexander de Grote uiteenviel. dit was de grootste van de drie grote rijken die hierna ontstonden. het omving Azië van turkije tot afghanistan, al behoorde palestina en zuid-syrie tot Egypte. Je zou kunnen zeggen dat het een voortzetting was van het Perzische rijk onder een Macedonische Dynastie. het rijk was verre van een etnische eenheid. het bevatte talloze volkeren en culturen en afbrokkeling dreigde constant. het rijk heeft zo'n 170 jaar bestaan door een goed georganiseerd rijksbestuur en een sterk leger wat betaald kon worden uit belastingheffingen in welvarende gebieden zoals Babylonië, Syrië en Klein-Azië
Diaspora
Juda had zich in de perzische tijd ontwikkeld tot een kleien tempelstaat. Na de veroveringen van Alex. de grote kwam het eerst onder Ptolemeïsche en rond 200 onder Seleucidische heerschappij. echter leefde er ook vele judeeërs buiten Judea. vele joden waren in babylonië blijven wonen, maar er waren ook veel als huursoldaat of anderzins in Egypte terecht gekomen. deze verspreiding of verstrooiing noemen de in het grieks Diaspora
Consul
Het koningschap werd in de romeinse tijd rome afgeschadt en de regering ging over op twee jaarlijks wisselende magistraten, die later, na 367, consuls werden genoemd. Deze magistraten hadden het imperium van de koningen maar hun macht werd beperkt doordat zij elkaars handelingen met een veto konden tegenhouden en doordat ze slechts een jaar in functie waren.
Het Eerste Driemanschap
Het eerste driemanschap bestaande uit Pompeius, Crassus en Caesar hebben in 60 v. chr. een afspraak gemaakt dat ze elkaar in de politieke strijd zouden helpen. deze afspraak staat bekend als het eerste driemansschap. de drie wisten de verkiezing van caesar tot consul voor 59 te bewerkstellen. Caesar bracht met geweld om de senaat heen een landwet voor Pompeius tot stand en liet zichzelf via een bevriende volkstribuun door de volksvergadering een groot commando in gallië verlenen
Imperium
De oude koningen in de romeinse tijd hadden een algemeen, zich op alle tereinen van staatsbemoeienis uitstrekkend gezag, wat ookwel wordt aangeduid als Imperium.
Romulus
In de legende over hoe Rome is ontstaan als stad komt hij in voor samen met zijn broer Remus. Volgens deze legende vermoorde Romulus zijn tweelingbroer Remus na een ruzie over de vraag wie van beiden over de nieuw gestichte stad zou gaan heersen en zijn naam eraan mocht geven. Volgens de legende was Remus de eerste koning die in het jaar 753 v. chr. Rome heeft gesticht
Principaat
De romeinen van de eerste eeuwen van de keizertijd gebruikten ook de titel Princepts (= eerste man onder de burgers). dit was geen officiele titel. het woord principaat wordt hieruit afgeleid als benamisch voor de romeinse monarchie zoals die was in de eerste tweeënhalve eeuw van de keizertijd
Tacitus
Was een geschiedschrijver en leefde rond 100 n . chr. hij schreef over de keizers die tussen 14-96 n. chr. regeerden, over de germanen en over brittnannië. hij erkede de monarchale regeringsvorm als een onvermijdelijkheid, maar hekelde de gebreken ervan en betreurde het verlies van de republikeinse vrijheid
Mithras
Origineel een Perzische god.
Romanisatie
De romeinse koloniasatie heeft de aanpassing van de italische volken bij de organisatie taal en cultuur van de romeinen sterk bevorderd, dit wordt aangeduid met 'romanisering'
Limes
Het grensgebied van het romeinse rijk, betekend grenspad of grens. deze titel gebruikte romeinen zelf echter niet
Vierkeizerjaar
In het jaar 69 was het vierkeizerjaar. Nero, de laatste keizer uit het huis van augustus, had geen opvolger nagelaten en vier troonpretendenten streden aan het hoofd van hun legers om de macht.
Julianus Apostata
keizer die leefde in de 4e eeuw na christus. Hij probeerde nog eenmaal de klok terug te draaien en de overwinning van het christendom ongedaan te maken. hij probeerde eveneens terug te keren naar het regeersysteem van de tweede eeuw na christus. echter is dit niet gelukt, omdat hij slechts twee jaar regeerde. hij kwam om in een veldtocht tegen de perzen
Constatijn
Hij was de opvolger van diocletianus. werd in 306 keizer uitgeroepen door het leger van zijn vader. nadat hij in 312 zijn concurrent Maxentius bij de Milvische brug had verslagen en daar een ''visioen'' had gekregen hing hij aan het christendom. hij liet zijn soldaten een kruis tekenen op hun schilden. nadat hij een volgende veldslag won had hij nog meer vertrouwen in het christendom
Franken
Een Combinatie en federatie van een Germaanse stam. In het noordwesten van Germanië bevonden die zich. er ontstonden conflicten met de stammen aan de grensgebieden in de derde eeuw na christus.
Diocletianus
Diocletianus was de keizer na de derde eeuws crisis. hij wist 21 jaar te regeren.hij probeerde een volgende crisis te voorkomen door een pakket aan hervormingen: uitbreiding van het leger, verbeterde en vergroote grensversterkingen en deelde het leger in in kleinere legioenen. ook kwam er een nieuw, verfijnder belastingsstelsel.
Soldatenkeizers
Vanaf 235 bestond er geen algemeen aanvaarde dynastie meer en zaten kort regerende keizers wankel op de troon. deze keizers waren soldaten die met hun legers de troon wisten vast te houden voordat er een volgend leger met hun aanvoerder de troon wist te overnemen.
Nicaea
??? (p. 333)