ak se3
afstromen
water dat over het land stroomt, van hoog naar laag
aquifer
ondergrondse water voorrad die uit fossiel water bestaat
aswandamproject
de hoge en lage stuwdam in de nijl in egypte, bij de stad aswan
bemaling
met een pomp of gemaal een gebied droog houden
benedenloop
laagst deel van een rivier, in de richting van de riviermonding
beregening
irrigatiemodel waarbij de gewassen worden besproeid met sproei-installaties
bevriezen
overgaan van vloeibare toestand van water (water) naar vaste toestand (ijs) bij temperaturen onder de 0 graden
bodemerosie
verdwijnen van de bovenste laag van de bodem door water of wind, bijv door ontbossing
boezem
waterweg, bijv een kanaal of rivier, die overtollig water vanuit een polder naar zee transporteert
bovenloop
hoogste deel van de rivier, in de richting van de bron
brak water
water dat half zoet half zout is
bron
plek waar water uit de grond aan de oppervlakte komt
condenseren
overgaan van gasvormige toestand van water (waterdamp) naar vloeibare toestand van water (water)
debiet
hoeveelheid water die een rivier per seconde afvoert
deltawerken
kustverdediging van NL bestaande uit dammen, dijken en waterkeringen
dijkverhoging
een dijk versterken door hem hoger en breder te maken
dijkverlegging
een rivier meer ruimte geven door de uiterwaard te verbreden
doorlaatbaarheid
mate waarin water de mogelijkheid heeft om in de grond te zakken
draineren
afvoeren van overtollig (grond) water met behulp van een buizensysteem
drinkwater
water dat geschikt is om te drinken
drinkwaterwinning
verzamelen van zoet water om er drinkwater van te maken
druppelirrigatie
irrigatiemethode waarbij planten via een buizenstelsel water direct bij de wortels krijgen
filterende werking
eigenshap van een grondsoort om water te zuiveren
fossiel water
water dat al eeuwen in de grond zit opgeslagen
gemengde rivier
rivier die zowel uit regen- en grondwater als uit smeltwater bestaat
getijde
dagelijkse stijging of daling van de zeespiegel (eb en vloed)
gletsjerrivier
rivier die wordt gevoed door het smeltwater van een gletsjer
grijs water
afval water dat opnieuw gebruikt kan worden om mee te wassen, het toilet door te spoelen of de tuin te sproeien
grondsoort
materiaal waaruit de bodem bestaat, zoals zand of klei
grondwater
water dat zich in de grond bevindt
hoogteligging
ligging van een plaats ten opzichte van het zeeniveau
industrieel watergebruik
gebruik van water door de industrie
infilteren
wegzakken van water in de bodem
irrigatie
kunstmatig nathouden of natmaken van akkers en gewassen
kanaal
door mensen gegraven waterweg
koelwater
water dat in de industrie wordt gebruikt om te koelen
komgrond
bodem die is ontstaan door sedimentatie van lichte kleideeltjes door een rivier
korte waterkringloop
water dat verdampt uit de zee en als neerslag direct terug in de zee valt
krib
stenen muur in een rivier die ervoor zorgt dat het water aan de zijkanten niet te snel stroomt en zo veel sedimentatie kan afzetten
kringloop van het water
weg die het water door de natuur terug naar de zee aflegt nadat het uit de zee is verdampt
kust
daar waar het land aan de zee grenst
kustverdediging
het beschermen van het land tegen de zee
lage waterkringloop
water dat verdampt uit de zee, als neerslag boven land valt en uiteindelijk weer in de zee terecht komt
middenloop
het middelste gedeelte van een rivier
modderstroom
modder die van een helling stroomt door bodemerosie, ontbossing of aardverschuiving
NAP
Normaal Amsterdams Peil, niveau dat ongeveer gelijk is aan zeeniveau
nevengeul
kanaal naast een rivier, dat bij hoge waterstand een deel van he water veilig kan afvoeren
oase
vruchtbaar gebied in de woestijn
oeverwal
verhoging in het landschap langs de rivier, ontstaan door sedimentatie van zandkorrels
ontbossing
op grote schaal kappen van bomen
ontzilting
techniek waarbij zout water wordt ontdaan van zout zodat zoet drinkwater ontstaat
oppervlakte-irrigatie
irrigatiemethode waarbij akkers onder water worden gezet
oppervlakte water
water dat zichtbaar is aan de oppervlakte, zoals water in rivieren, meren en zeeen
overloopgebied
aangewezen dunbevolkt gebied dat mag overstromen bij extreem hoge waterstanden
polder
door dijken omringd gebied waar de waterstand kunstmatig kan worden geregeld
proceswater
water dat in de industrie wordt gebruikt om een product te kunnen maken
regenrivier
rivier die wordt gevoed door grond- en regen water
regenwater
water dat afkomstig is uit regen
regiem
de verdeling van de hoeveelheid water die gedurende het jaar door een rivier stroomt
relief
hoogteverschillen in het landschap
rijkswaterstaat
overheidsinstantie die verantwoordelijk is voor het beheer van de grote wateren, zoals de zee en de grote rivieren
rivierdelta
stelsel van vertakkingen van een rivier, voordat hij uitmondt in de zee
rivierenlandschap
deel van nederland dat in de buurt van rivieren ligt en daar sterk door beinvloed wordt
riviermonding
plek waar een rivier in de zee stroomt
sedimentatie
neerleggen van verwervingsmateriaal, zoals zand, kleideeltjes of steentjes, wanneer de stroomsnelheid van het water afneemt
sluis
systeem om de waterafvoer van een rivier mee te beheersen
smelten
overgaan van vaste toestand van water (ijs) naar vloeibare toestand van water
smeltwater
het water dat aan het uiteinde van een gletsjer smelt en een waterstroom vormt
spaarbekken
groot meer waarin zoet water wordt opgeslagen om later te gebruiken
stroomgebied
gebied dat zijn water afvoert via een hoofdrivier met zijrivieren
stroomstelsel
geheel aan rivieren binnen een stroomgebied
stuwdam
dam die water voor een langere tijd tegenhoudt
stuwmeer
meer dat zich vormt voor een stuwdam in een rivier
uiterwaard
strook land langs een rivier tussen de bedding en de winterdijk, die bij een hoge waterstand onderloopt
uiterwaardafgraving
dieper maken van de uiterwaard
verdampen
overgaan van vloeibare toestand van water naar gasvormige toestand van water (waterdamp)
verdroging
droger worden van een gebied door daling van het grondwaterpijl. dit gebeurt door een verandering in klimaat, watertoevoer of vegetatie
vervuiling
verontreiniging van het milieu door schadelijke stoffen
verzilting
toename van het zoutgehalte van het grondwater
wadi
rivier die zo en nu droogvalt
waterbeheer
ervoor zorgen dat de waterkwaliteit en de waterkwalitet op orde zijn, zodat mensen veilig kunnen wonen en voldoende toegang hebben tot drinkwater
waterconflict
ruzie tussen verschillende landen over de verdeling van het aanwezige zoete water
waterkwaliteit
samenstelling van het water
waterproblematiek
gevolgen van watertekorten en wateroverschotten
waterput
door de mens gegraven toegang tot grondwater
waterschap
instalatie die zorgt voor de onderhoud van dijken, sloten en gemalen
waterscheiding
grens tussen 2 stroomgebieden
waterwindgebied
plek waar water wordt gewonnen voor de productie van drinkwater
winterdijk
dijk die bij hoge waterstand het rivierwater moet tegenhouden
zeewering
stevige dijken die het land tegen de zee beschermen op plaatsen waar geen duinen zijn
zoetwaterzak
zoet water dat onder de duinen, boven het zoute water te vinden is
zomerdijk
dijk die bij een lage waterstand het rivierwater moet tegenhouden
zuidoost-anatolieproject
project van turkse overheid waarbij de bouw van stuwdammen in de tigris en eufraat extra water beschikbaar wordt gemaakt voor irrigatie
huang he
gele rivier
chang jiang
blauwe rivier
xi jiang
xi jiang
aantrekkingsfactor
redenen om naar een gebied toe te verhuizen
afstotingsfactor
redenen om uit een gebied te vertrekken
agglomeratie
een stad waaraan omliggende plaatsen zijn vastgegroeit
agglomeratievorming
proces waarbij groter wordende steden vastgroeien aan omringende dorpen en stadjes en er steeds grotere stedelijke gebieden ontstaan
arbeidsmigratie
migratie naar een plek met het voornemen om daar te werken en zich permanent te vestigen
bebouwingsdichtheid
het gemiddelde aantal woningen per vierkante meter
bereikbaarheid
de mate waarin een plek gemakkelijk te bereiken is voor degene die ernaartoe wil
bestemmingsplan
nauwkeurig plan van de gemeente voor de inrichting van het gebied, waaraan iedereen zich moet houden
bevolkingsdichtheid
het gemiddelde aantal inwoners per vierkante kilometer
bevolkingsontwikkeling
de verandering van het aantal mensen en van de samenstelling van de bevolking in een gebied
bevolkingsopbouw
samenstelling van de bevolking bijv naar leeftijd en geslacht
bevolkingspiramide
diagram waarin de bevolkingsopbouw van een gebied te zien is
bevolkingsspreiding
de manier waarop de bevolking over een bepaald gebied verdeeld is
braindrain
het vertrek van hoogopgeleiden uit een bepaald gebied
drempelwaarde
het minimaal aantal mensen dat nodig is om een voorziening in stand te houden
eenkindpolitiek
maatregel van de chinese overheid tussen 1979 en 2016 die echtparen in steden verbood om meer dan een kind te krijgen. op het platte land mochten mensen twee kinderen krijgen als hun eerste kind een meisje was
emigratie
het wegtrekken van mensen uit eigen land om in het buitenland te gaan wonen
forenisme
het dagelijks heen en weer rijden tussen woongemeente en werk gemeente
gastarbeider
arbeidsmigrant die tijdelijk in een ander land woont om er te werken
geboorte cijfer
het aantal levendgeborenen per 1000 mensen per jaar
geboorteoverschot
situatie waarin het aantal geboorten groter is dan het aantal sterfgevallen
gezinshereniging
het door migranten laten overkomen van gezinsleden die in het land van herkomst waren achtergebleven
hukou-systeem
chinees systeem waarin mensen geregristreerd worden als plattenlander of als stedeling, als plattenlander mocht je niet naar steden migreren en andersom
immigratie
het binnenkomen van mensen in een land om daar te gaan wonen
infrastructuur
voorzieningen voor het vervoer van goederen en personen, zoals wegen en spoorlijnen, data eb informatie
integratie
het proces waarbij immigranten zich aanpassen aan de samenleving waar ze naartoe zijn verhuisd
leefbaarheid
de mate waarin een gebied prettig is om er te wonen
leeftijdsdiagram
diagram waarin de bevolkingsopbouw van een gebied te zien is
levensverwachting
het gemmideld aantal jaren dar iemand te leven zal hebben
migratie
het verhuizen van de ene woonplaats naar de andere woonplaats
migratiemotieven
redenen om te migreren
mobiliteit
de mogelijkheden die mensen hebben om afstanden af te leggen
natuurlijke bevolkingsgroei
de verandering van het aantal inwonders in een gebied door geboorte en sterfte
onderhoud
de verzorging van de woon- en leefomgeving
ontgroening
afname van het aandeel jongeren (0-19) in een bevolking
participatie
deelname van inwoners aan de samenleving
reikwijdte
de maximale afstand die mensen af willen leggen voor een voorziening
remigratie
terugkeer van migrantien naar het land van herkomst
ruimte
de omgeving van mensen
ruimtegebruik
de manier waarop mensen hun omgeving hebben ingericht
ruimtelijke kwaliteit
de mate waarin de ruintelijke inrichting van een gebied geschikt en aantrekkelijk is voor beoners en bezoekers
ruimtelijke ordening
het beleid van de overheid om de ruimte zo goed mogelijk in te richten
sectorgroeimodel
model van de groei van een stad dat weergeeft dat een stad langs transportlijnen groeit
segregatie
situatie waarin verschillende groepen mensen gescheiden van elkaar leven
seizoensmigratie
migratie naar een plek gedurende een bepaald seizoen
sociale bevolkingsgroei
de verandering in het aantal inwoners in een gebied door migratie
sociale controle
de mate waarin mensen in een buurt contact met elkaar hebben en op elkaar letten
sociale ongelijkheid
situatie waarbij er binnen een samenleving grote verschillen zijn tussen kansarme en kansrijke groepen mensen
sociale verhouding
de relaties tussen verschillende groepen mensen in een samenleving
stedelijke geleding
de manier waarop een stad is opgebouwd uit verschillende soorten wijken
stedelijke zone
stedelijk gebied waarbinnen de steden onderling veel contacten en gedeelde belangen hebben
sterftecijfer
het aantal sterftegevallen per 1000 mensen per jaar
sterfteoverschot
situatie waarin het aantal sterfgevallen groter is dan het aantal geboorten
stratenpatroon
vorm en structuur van het wegennet in een bepaald gebied
suburbanisatie
trekt vanuit de stad naar het omliggende platteland
transitiemodel
model dat weergeeft hoe het geboortecijfer en het sterftecijfer in een land veranderen naarmate welvaart toeneemt
urbanisatie
groei van de stedelijke gebieden in een land
verkeer
alle verplaataingen waarbij goederen of personen worden vervoerd
veiligheid
de mater waarin het risico bestaat om slachtoffer te worden van crimineel gedrag of een ongeval
vergrijzing
toename van het aandeel mensen van 65jaar of ouder in een bevolking
verstedelijking
groei van de stedelijke gebieden in een land
verzorgingsgebied
het gebied waaruit mensen vandaan komen om van een voorziening gebruik te maken
voorziening
plek waar een dienst wordt verleend die voorziet in de behoefte van mensen