maatschappijleer 2
politiek
het maken van keuzes waaraan alle burgers in een staat zijn gebonden
algemeen belang
beinvloed iedereens leven
paar voorbeelden van algemeen belang
welvaart, volksgezondheid, onderwijs, infrastructuur, veiligheid etc
democratie
een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming
referendum
een volksstemming over een bepaalde politieke kwestie
Heeft nederland een directe of indirecte democratie en wat is dit?
Indirect, het volk neemt niet zelf de beslissing maar laat dat over aan gekozen vertegenwoordigers in het parlement
een ander woord voor indirecte democratie
Parlementaire democratie
Belangrijkste kenmerken van de parlementaire democratie in Nederland
Rechten van minderheden, machtenscheiding, volksvertegenwoordigers, regering en parlement maken samen de wetten, individuele vrijheid en de politieke grondrechten
persvrijheid
Journalisten bepalen zelf welk nieuws ze brengen
autoritair regime
alle macht in handen van één persoon (of een kleine groep)
soorten regimes
ideologie, religieus en militair
oppositiepartijen
partijen die niet in de regering zitten
censuur
overheidscontrole van de media
ideologie
een verzameling ideeën over wat belangrijk is in de maatschappij en samenleving
Linkse partijen
Wil dat de overheid actief ingrijpt om de ongelijkheid tussen de mensen te verminderen. Bijv door hogere belasting bij rijke om de armen hiermee te helpen.
rechtse partijen
De mens moet zelf verantwoordelijk zijn voor een beter bestaan. De overheid moet zich minder bemoeien. Willen bijv ook geen hogere belasting bij rijke.
politieke midden
ideologie ligt tussen links en rechts
liberalisme
mensen zijn niet gelijk maar wel gelijkwaardig. Belangen: Persoonlijke en economische vrijheid, individuele verantwoordelijkheid en tolerantie
socialisme
Niet iedereen heeft gelijke kansen en mogelijkheden. Belangen: De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.
politieke stroming van liberalisme
Rechts
belangen: vrijheid en eigen verantwoordelijkheid
partijen: VVD en D66
politieke stroming van Sociaaldemocratie
Links
belangen: gelijkwaardigheid en solidariteit
partijen: PvdA, groenlinks en SP
politieke stroming van Christendemocratie
Politieke midden
belangen: Rentmeesterschap en naastenliefde
partijen: CDA, CU en SGP
confessionalisme
baseert zich op het geloof
ecologisme
een politieke stroming die vind dat de belangrijkste taak van de mens is om de aarde goed te verzorgen
populisme
belangen van gewone burgers en stem van het volk. Gaat vaak over sterk nationalistische standpunten bijv tegen immigratie
progressief
vooruitstrevend de maatschappij willen veranderen
conservatief
behoudend, benadrukken vooral wat al is bereikt
actiegroepen
Willen een bepaald doel bereiken. Bijv milieudefensie en wakker dier
belangengroepen
verdedigen de belangen van een bepaalde groep. Bijv LAKS en ANWB
politieke partij
een groep mensen met een globaal dezelfde ideeën over een goede samenleving
one-issue partij
vertegenwoordigen een specifieke doelgroep. Bijv Boerburgerbeweging en 50PLUS
niet-democratische partijen
Willen democratie afschaffen, Nederland heeft hier geen partij van
verschil tussen politieke partijen en actie/ belangengroepen
Politiek:
Ideeën over gehele samenleving.
Wegen verschillende belangen af.
Macht en verantwoordelijkheid.
Doen mee aan verkiezingen.
Vertegenwoordigd in politieke organen.
Actie/belangen:
Ideeën op een specifiek terrein.
Komen op voor deelbelangen.
Willen politieke invloed.
Doen niet mee aan verkiezingen.
Vertegenwoordigd in advies organen. Lobbyen bij partijen
Verschillende funties van partijen
Samenbundeling van ideeën
Informeren van kiezers
Participatie van burgers
Selectie van kandidaten
representatief
Een representatief persoon vertegenwoordigt met bepaalde kenmerken een groep of geheel.
verschillende verkiezingen
Het Europees parlement
De tweede kamer
De provinciale staten
De gemeenteraad
De waterschappen
actief kiesrecht
het recht om je stem uit te brengen bij verkiezingen
passief kiesrecht
Het recht om je verkiesbaar te stellen
lijsttrekker
de bekentste kandidaat die nummer 1 staat op de kandidatenlijst
spindoctors
communicatiedeskundigen die kandidaten adviseren over een zo positief mogelijk imago
zwevende kiezers
kiezers die niet bij elke verkiezing op de zelfde partij stemmen
opiniepeilingen
Hierin word aan mensen gevraagd op welke partij ze gaan stemmen
motieven om te stemmen
De standpunten komen overeen van de partij en de kiezer.
De partij let goed op de belangen van de kiezer.
Strategisch stemmen door te kijken welke partij de meeste kans heeft om te winnen.
De persoon van de lijsttrekker spreekt de kiezer aan.
evenredige vertegenwoordiging
alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het totale aantal zetels
districten of meerderheidsstelsel
de kandidaat die in het district de meeste stemmen haalt. Dit word gedaan in de VS.
regering
bestaat uit de koning en ministers
kabinet
bestaat uit de ministers en staatssecretarissen
minister
heeft een eigen beleidsterrein zoals Defensie, onderwijs of financiën
staatssecretaris
onder de minister en is verantwoordelijk voor een deel van het beleidsterrein
premier
leider van de regering ookwel minister-president genoemd
troonrede
de koning leest dit voor in de Ridderzaal, hierin staat wat de regering heeft bereikt en wat het volgend jaar wil gaan doen
miljoenennota
minister van financiën opent het koffertje in de tweede kamer, hierin staan alle plannen van het kabinet voor dat jaar
rijksbegroting
zit in het koffertje met miljoenennota, het is een overzicht van alle inkomsten en uitgaven die het kabinet verwacht
kabinetsformatie
samenstellen van een kabinet
coalitie
een samenwerkingsverband van twee of meer partijen
regeerakkoord
plannen voor komende jaren
formateur
zoekt geschikte kabinets leden bij elkaar
constitutionele monarchie
een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd in de grondwet zijn vastgelegd
taken van de koning
Handtekening onder wetten zetten.
De troonrede voorlezen op prinsjesdag.
Ministers en staatssecretarissen benoemen.
Ons land vertegenwoordigen in het buitenland door bezoeken.
demissionair kabinet
oude kabinet blijft in positie totdat er nieuwe verkiezingen zijn
eerste kamer
De Eerste Kamer is medewetgever en controleur van de regering. Ieder wetsvoorstel dat aangenomen is door de Tweede Kamer, moet ook door de Eerste Kamer worden aangenomen voordat het een wet kan worden.
trias politica
wetgevende macht
uitvoerende macht
rechterlijke macht
wetgevende macht uitvoeren met de volgende rechten
Stemrecht om een wetsvoorstel te aanvaarden of te verwerpen.
Budgetrecht om de rijksbegroting wel of niet goed te keuren.
Recht van initiatief om zelf een wetsvoorstel in te dienen.
Recht van amendement hiermee kan de tweede kamer een wetvoorstel wijzigen.
hoe komt een wet tot stand
1 een maatschappelijk probleem.
2 een minister of tweede kamer lid dient een wetvoorstel in.
3 de tweede kamer debateert.
4 tweede kamerleden kunnen amendementen indienen.
5 tweede kamer stemt over de amendementen en het definitieve wetsvoorstel.
6 de eerste kamer stemt over het voorstel.
7 de koning en minister ondertekenen.
8 de wet is van kracht.
de rechten van de eerste kamer bij een wetsvoorstel
recht om vragen te stellen.
recht om een motie in te dienen, dit is een verzoek aan de minister.
recht van interpellatie, een spoeddebat met de minister aanvragen.
recht van onderzoek en enquete.
politieke cultuur
de manier waarop politici met elkaar omgaan
decentralisatie
de rijksoverheid stelt de grote lijnen van het beleid vast maar de rest word gedaan door lagere overheden.
gemeenteraad
neemt de belangrijkste besluiten in de gemeente
bestuur in Nederland
volksvertegenwoordiging: gemeenteraad.
provinciale staten.
parlement.
dagelijks bestuur:
college van burgemeester en wethouders.
gedeputeerde staten.
kabinet.
voorzitter:
Burgemeester.
commissaris van de koning.
minister president.
ruimtelijke ordening
provincies hebben vooral taken op het gebied van ruimtelijke ordening zoals natuur en milieu
politieke actoren
alle personen en organisaties die betrokken zijn bij het politieke besluitvormingsproces
politieke besluitvorming
invoering
door wie: burgers, actie/belangengroepen, massamedia, politici, bedrijven.
Wat doen ze: aandragen van eisen, wensen en behoeften.
omzetting
door wie: ambtenaren, adviesorganen, regering, parlement.
Wat doen ze: agendavorming, beleidsvoorbereiding, maatregelen en wetsvoorstellen.
uitvoering
door wie: ministers, ambtenaren
wat doen ze: uitvoeren van wetten en maatregelen.
funties van media
informatieve funtie: kranten websites en tv programmas.
onderzoekende fuctie: journalisten doen grondig onderzoek en publiceren dit.
commentaarfuntie: media geeft dagelijk commentaar.
platformfuntie: ruimte om meningen te uiten op talkshows en intervieuws.
controlerende functie: media volgen de politici kritisch.
soevereiniteit
het exclusieve recht van een staat om zonder inmenging van buitenaf te beslissingen te nemen.
europese integratie
het streven om in europa tot meer eenheid te komen
interne markt
vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal. hierdoor kun je in een anders EU land studeren en werken
europese commissie
is een soort europese regering, dit is de uitvoerende macht van de EU. het bestaat uit 27 onafhankelijke Eurocommissarissen.
raad van ministers
in deze raad zijn de regeringen van alle 27 eu lidstaten vertegenwoordigd. Dit is wetgevende macht.
europese raad
een paar keer per jaar komen alle regeringen bij elkaar om belangrijke kwesties te bespreken.
europees parlement
dit is de volksvertegenwoordiging van de EU.
hof van justitie van de europese unie
het hof doet op basis van EU-wetten uitspraak in rechtzaken. Het is rechtsprekende macht.
europese centrale bank
zorgt voor stabiliteit op financieel gebied in de europese Unie.
Navo
nederland is lid van een militair bondgenootschap de NAVO. Het doel was om leden te beschermen tegen eventuele agressie van de Sovjet-unie. De navo is een intergouvernementele organisatie van soevereine staten. het is opgericht in 1949.
VN
Is het belangrijkste wereldwijde samenwerkingsverband. Het is opgericht in 1945 om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen.
algemene vergadering
een bijeenkomst van alle VN-lidstaten.
veiligheidsraad
werkt aan de internationale veiligheid en vrede
vetorecht
het recht te voorkomen dat een besluit wordt overgenomen