Modyul 1-3

isang malalim na paguusisa at pagsisiyasat.

kasaysayan

Ama ng Kasaysayan.

Herodotus

nagsasaliksik at nagsusuri ng nakaraan.

historyador

Ito ang pag-aaral kung paano isinusulat ng mga historyador ang kasaysayan.

historyograpriya

orihinal na pahayag

primaryang batis

Pahayag ng Interpretasyon o
Pagsusuri

Sekundaryang Batis

Uri ng sanggunian:
Tradisyong oral

Non-written source

Uri ng sanggunian:
Dokumentado

Written Source

Uri ng sanggunian:
artifacts o hinukay na nakaraan

arkeolohiya

Uri ng snaggunian:
Etnikong grupo at kultura

Etnograpiya

Uri ng sanggunian:
Pag-aaral ng pag-unlad ng wika at mga ugat ng kultura.

Lingguwistika

Pagsusuri ng pinagmulan ng sinaunang mga teksto upang maunawaan ang kanilang orihinal na konteksto

Kritisismong Historikal

Layunin ng Kritisismong Historikal:
Tukuyin ang orihinal na kahulugan ng teksto sa kanyang historikal na kalagayan.

Pangunahing Layunin

Layunin ng Kritisismong Historikal:
I-rekonstrak ang historikal na konteksto ng may-akda at ng mga mambabasa ng teksto.

Pangalawang Layunin

Ang isang uri ng pangkasaysayang
pananaliksik kung saan ito ay pinapalooban ng mga pagsusuri ng mga pinagmulan o pisikal na katangian ng isang dokumentong gagamitin.

Panlabas na kritisismo

Sinusuri ang nilalaman at konteksto ng dokumento para sa matukoy ang
katotohanan ng ebidensya.

Panloob na kritisismo

Isang institusyong pang-edukasyon, pangagham, at pangkultura na nagtitipon, nagsusulat, nagpapanatili, at nagpapakita ng mga likhang sining, ispesimen, at kulturang makasaysayang artifact na kumakatawan sa pamana ng kulturang Pilipino at natural na kasaysayan ng Pilipinas.

Pambansang Museyo ng Pilipinas

Pambansang repositoryo ng mga nakalimbag at naitalang pamanang pangkultura ng bansa, pati
na rin ng iba pang mapagkukunan ng kaalaman, panitikan, at impormasyon.

Pambansang Aklatan ng Pilipinas

Isang ahensya ng bansa na binibigyan ng kapangyarihan ng republika para mangolekta, mag-imbak, mapanatili at gawing magagamit na mga talaan ng mga archival records ng pamahalaan at ng iba pang mga primaryang
batis na nauugnay sa kasaysayan at kaunlaran ng bansa.

Pambansang Sinupan ng Pilipinas

Isang kontroladong korporasyon na pagmamayari ng gobyerno na itinatag upang mapanatili, mapaunlad at itaguyod ang sining at kultura sa
Pilipinas. Nagsisilbing lugar para sa iba't-ibang mga pagganap at mga eksibisyon para sa iba`t
ibang mga lokal at internasyonal na produksyon

Sentrong Pangkultura ng Pilipinas

Pangunahing tungkulin ang pangangalaga at pagpapanatili ng pamanang pangkasaysayan ng bansa. Kasama sa kanilang programa ang mga pagaaral sa kasaysayan, konserbasyon ng arkitektura
ng Pilipinas, pagbibigay ng makasaysayang impormasyon, at pagpapanumbalik ng mga labi at
alaala ng mga bayani at kilalang Pilipino.

Pambansang Komisyon Pangkasaysayan ng Pilipinas

Ang pangkalahatang ahensiya na gumagawa ng patakaran, koordinasyon, at nagbibigay ng ahensya para sa pangangalaga,
pagpapaunlad at pagsusulong ng mga sining at kultura ng Pilipinas.

Pambansang Komisyon para sa Kultura at Sining

Pinangalanan ni Claudius Ptolemy,
isang Griyegong tagagawa ng mapa.

Ma-yi o Ma-i

ang pangalan na ibinigay
ng mga Tsino sa isla ng Luzon

Liusung

Pinangalanan ni Fernando de
Magallanes o Ferdinand Magellan

Las Islas De San Lazaro

Ang manlalakbay na Espanyol na si
Ruy López de Villalobos ay
pinangalanang Felipinas ang mga
isla ng Leyte at Samar

Las Islas Felipinas

Ito ang anyong iningles ng orihinal na pangalang Espanyol, na ginamit sa ilalim ng direktang pamamahala ng mga Amerikano at sa sumunod na Panahon ng Komonwelt.

Philippine Islands

Tirahan ng mga sinaunang Pilipino

Yungib

Bahay kubo

Bahay sa puno

Mga tao:
Ang Homo luzonensis, isang bagong tuklas na uri ng hominid
na natagpuan sa Yungib ng Callao, Luzon, ay tinatayang
nabuhay noong 50,000 hanggang 67,000 taon na ang
nakalilipas.

Callao Man

Mga tao:
Natagpuan ang mga labi ng hominid na tinatayang mula pa
noong 28,550 B.C. sa Yungib ng Tabon sa isla ng Palawan.
Posible ring may mga tao na bago pa rito.

Tabon Man

Mga tao:
ay maliliit na tao na may maitim na balat at kulot na kayumangging buhok. Pinaniniwalaang dumating sila sa
Pilipinas sa pagitan ng 13,000 at 10,000 taon na ang nakalilipas mula sa Timog-Silangang Asya, marahil mula sa kung ano ngayon ang Malay Peninsula o Borneo (at
maaaring maging mula pa sa Australia).

Negritos

Mga tao:
mula sa Indonesia at iba pang
bahagi ng Asya. Sila ay nagdala ng mas advanced na kultura;
pagtunaw ng bakal at paggawa ng mga kagamitang bakal,
mga teknik sa paggawa ng palayok, at ang sistema ng sawah
(mga palayan).

Malay

Mga hanapbuhay noon

Pagsasaka

Pangangaso

Paggawa ng bangka

Kalakalan

Ang palay ay itatanim sa
mga lugar na may
ginawang pilapil upang
makolekta ang tubig.

Wet method

Paghahanda ng lupa para
sa pagsasaka sa pamamagitan ng pagputol at pagsunog ng mga patay
na halaman/damo.

Kaingin Method

bangkang gawa para sa 50 hanggang 100 katao

birey

bangkang gawa para sa higit 100 katao

biroco

Pinakamataas na posisyon sa komunidad

Datu o Pinuno

- Sumusunod sa Datu.
- Hindi nagbabayad ng buwis.
- Sila ang nangangasiwa sa mga tagasagwan ng bangka.

Maharlika o mga malalaya

Mga manggagawa o taga-sagwan ng bangka

Timawa

Alipin:
Hindi ganap na alipin. Kailangan lamang maglingkod sa kanilang panginoon sa panahon ng pagtatanim at pag-aani.

Aliping namamahay

Alipin:
Tunay na alipin, ipinagbabawal na bumuo ng sariling pamilya, kailangan manatili sa tahanan ng panginoon.

Aliping Sagigilid

mga manggagamot

tambalan

tagapayo ng Datu

atubang ng datu

natatanging sundalo, may karapatan magsuot ng <pinayusan= – isang palamuting scarf na gawa sa abaka

daragangan

guro sa barangay

paratabgaw

Ang pangalan nito ay nagmula sa balangay, ang pangalan ng mga bangkang pandagat na orihinal na nagdala ng mga Malay na naninirahan
sa Pilipinas mula Borneo.

Barangay

Ang proseso ng hustisya ay may impluwensiya ng _____

Relihiyon

Hinihintay nila ang interbensyon ng mga diyos o gumagamit sila ng _____.

Trial by ordeal at Trial by war

Ang layunin nito ay para sa kalakalan,
kapayapaan, at proteksyong pangkapwa.

Alyansa

Ang mga kalahok ay magpuputol ng kanilang pulso at ibubuhos ang kanilang dugo sa isang tasa na puno ng likido, tulad ng alak, at iinumin
ang halo.

Sanduguan

Ang dowry na ito ay binubuo ng isang
piraso ng lupa o ginto

Dote o bigay-kaya

isa pang bayad para sa pagpapalaki ng babae mula sa kanyang pagkabata, na babayaran din ng mga magulang ng lalaki.

Himaraw

Ang mga sinaunang sibilisasyon
tulad ng mga Maya at ang mga
Visayan ay binabago ang anyo ng
mga bungo ng kanilang mga
sanggol upang tumugma sa
kanilang pamantayang estetika.

Pagpaoaliit ng ulo ng sanggol

Wala pang mga doktor o pari na
maaring lapitan ang ating mga
ninuno kapag may nangyaring
hindi maganda. Ang tanging pagasa nila ay ang babaylan na
direktang makipag-ugnayan sa
mga espiritu o diyos. Sila ay
tinatawag ng mga Tagalog na
catalonan (katulunan).

Pantay na katayuan ng kababaihan at kalalakihan

Sa pre-kolonyal na Pilipinas, hindi
kinikilala ang konsepto ng family
planning. Ang lahat ng kanilang
ginagawa ay batay sa mga umiiral
na kaugalian at paniniwala

Kahihiyan ang pagkakaroon ng maraming anak

Tinuturing na mahalagang yugto sa
pagiging babae ang pagdadalaga,
kaya't lahat ng mga dalaga ay
kailangang dumaan sa isang ritwal.
Ang mga babae ay isinasailalim sa
seklusyon, tinatakpan ang katawan,
at ipinipiring ang mga mata.

Pagdiriwang ng unang menstruasyon

isa sa mga katutubong alpabeto sa Asya na nag-ugat mula
sa Sanskrit ng sinaunang India.

Baybayin: Sinaunang Sistema ng pagsulat

Ito ay binubuo ng animismo, mga katutubong paniniwala, at mitolohiya gaya ng Anito, na may impluwensya
mula sa Hinduismo at Budismo.

Relihiyon sa 0anahon ng pre-kolonyal

Pinaniniwalaan na ang mundo ay tinitirhan ng mga espiritu, tinatawag na "diwata," na dapat igalang
sa pamamagitan ng pagsamba

Animismo

Ang mga Tagalog ay
sumasamba kay BATHALA,
habang ang mga Bisaya ay sumasamba kay _____.

Kan-Laon

Sila ay sumasamba rin sa mga
hayop tulad ng buwaya na
tinatawag nilang ___.

nonong

Iba't ibang praktis ng mga relihiyon noon

Mahika

Dasal

Ritwal

Iginagalang at kinatatakutan

manggamot

manghihilot

mangkukulam

albularyo

Mitolohikal sa Visayas

Duwende

Aswang

Bakonawa

Nagbibigay ng kahulugan sa mensahe ng isang teksto.

Konteksto

mahalaga sa pag-unawa ng
saloobin at impluwensya sa teksto. Ito ay nakakatulong sa pagiwas sa maling interpretasyon ng primaryang batis.

Kontekstong Historikal

Pinahihintulutan ni Papa Alexander VI
ang Espanya at Portugal na sakupin
ang mga lupain sa Amerika at gawing
mga nasasakupan ang mga
katutubong mamamayan.

Inter Caetera (May 4, 1493)

Isang kasunduan na nilagdaan sa pagitan ng Espanya at
Portugal, na pinaghatian ang mga bagong natuklasang
lupain sa labas ng Europa.

Treaty of Tordesillas (Hunyo 7, 1494)

Siya ay hindi isang mananakop, kundi isang manlalakbay na inutusan ng Espanya upang maghanap ng
bagong ruta patungo sa Spice Islands na hindi lalabag sa teritoryo ng Portugal.

Ferdinand Magellan

Kailan dumating sa Pilipinas ang Portuges na si Ferdinand Magellan

Marso 16, 1521

Kailan bininyagan si Rajah Humabon,
bilang Carlos, habang ang
kanyang asawa na si Hara
Humamay ay binigyan ng
pangalang Juana. Sunod ang
kanyang mga nasasakupan.

Abril 14, 1521

Isang krus ng Kristiyanismo na itinanim ng mga Espanyol ayon
sa utos ni Ferdinand Magellan pagdating nila sa Cebu.

Krus ni Magellan (Abril 21, 1521)

isang pinuno ng Mactan na kilala bilang unang katutubo ng arkipelago na lumaban sa kolonisasyong Espanyol.

Datu Lapulapu

Kailan naganap ang labanan sa mactan

Abril 27, 1521

Kailan sinubukan ni Haring Carlos I ng
Espanya na labagin ang
kasunduan sa Portugal sa
Moluccas (Spice Islands).

Nobyembre 1, 1542

Kailan narating ni Ruy Lopez de Villalobos ang Mindanao

PEBRERO 2, 1542

Kailan dumating si Legazpi sa Pilipinas kasama ang kanyang mga kawal.

Pebrero 13, 1565

Kailan opisyal na sinakop ang Maynila

Hunyo 24, 1571

Layunin ng Espanya

Gold

Glory

God

Kinatawan ng Hari at pinakamataas na opisyal sa Pilipinas.

Gobernador-Heneral

Espesyal na hukuman na nagsisiyasat sa gobernador-heneral
na papalitan.

Residencia

Ang Visitador General ay ipinapadala ng Konseho ng Indies sa
Espanya. Sinusuri nito ang mga kondisyon sa kolonya.

Visita

Nagsisilbing tagapayong katawan ng Gobernador-Heneral

Royal Audencia

Nilikhang yunit ng lokal na pamahalaan upang mapadali ang
administrasyon.

Pamahalaang Panlalawigan

Pinamumunuan ng alcalde mayor, namamahala sa mga ganap nang nasakop na lalawigan.

Alcadia

Pinamumunuan ng corregidor, namamahala sa mga hindi pa ganap na nasakop na lalawigan.

Corrigimiento

- Bawat lalawigan ay hinati sa mga bayan o pueblo.
- Pinamumunuan ng Gobernadorcillo na responsable sa
pamamahala at pangongolekta ng buwis.

Pamahalaang Munisipal

Punong tenyente

Teniente Mayor

Tenyente ng pulisya

Teniente de Policia

Tenyente ng mga sakahan

Teniente de Sementeras

Tenyente ng mga hayop.

Teniente de Ganados

Ipinapataw bilang tanda ng katapatan ng mga Pilipino sa Hari ng Espanya.

Tributo

Ipinakilala ni Legazpi noong 1558
alinsunod sa utos ni Haring Philip II.

Sistemang Encomienda

Sapilitang pagtatrabaho na
ipinatupad ng mga Espanyol na nagaatas sa mga kalalakihan edad 16-60 taong gulang na maglingkod sa mga proyektong pampubliko.

Polo y Servicio

may dalang 500,000 pisong
halaga ng kalakal (120 araw sa karagatan).

Acapulco patungong Maynila

may dalang 250,000 pisong
halaga ng kalakal (90 araw sa karagatan).

Maynila patungong Acapulco

Monopolyo ng pamahalaan

Kalakalang Galyon

Kailan itinatatag ni Jose Rizal ang La liga Filipina

Hulyo 3, 1892

Kailan inaresto si Rizal ng mga Espanyol

Hulyo 6, 1892

Ang pangalan "Katipunan" ay nagmula sa salitang ___.

Tipon

Ang mga nagtatag ng Katipunan ay sina

Deodato Arellano

Teodoro Plata

Valentin Diaz

Ladislao Diwa

Andres Bonifacio

Jose Dizon

Kailan itinatag ni Bonifacio, kasama sina Plata, Diwa, Diaz, Arellano, at Dizon,
ang Katipunan sa isang bahay sa Azcarraga St. (ngayon ay Recto
Avenue) malapit sa Elcano Street sa San Nicolas, Maynila.

Hulyo 7, 1892

Ang bihis ay itim na balabal na may tatsulok ng puti. Sa loob nito ay ang mga titik, Z,
LL, B na tumutugma sa Romanong
"A. N. B.", na nangangahulugann Anak ng Bayan.

PASSWORD
Anak ng Bayan

Katipon

May suot na berdeng balabal na may
tatsulok na may mga puting linya at
ang mga titik na "Z. LL. B." sa tatlong
anggulo ng tatsulok, at may suot na
berdeng laso na may medalya na may
titik (ka) sa Baybayin.

PASSWORD
Gom-bur-za

Kawal

May suot na pulang maskara at isang
sash na may berdeng mga hangganan, na sumisimbolo sa tapang at pag-asa. Ang harapan ng maskara ay may puting mga
hangganan na bumuo ng isang tatsulok na may tatlong K na nakaayos at may mga titik na "Z. Ll. B." sa ibaba.

PASSWORD
Rizal

Bayani

Apat na yugto ng Inisasyon sa magiging kasapi ng katipunan

Pagsusulit sa "Silid ng Pagninilay"

Babala mula sa mabalasik

Mga pagsubok

Panunumpa gamit ang dugo

Sinulat niya ang Kartilya ng Katipunan

Emilio Jacinto