Aardrijkskunde se3
circulaire economie
economie waarbij grondstoffen en afval vrijwel volledig worden hergebruikt
duurzame stad
een stad die energieneutraal is en afval hergebruikt, zodat toekomstige generaties er goed kunnen blijven leven
energietransitie
overgang in het gebruik van fossiele naar hernieuwbare energie
grootstedelijke functies
activiteiten in bedrijvigheid, openbaar bestuur, kennis, cultuur en recreatie, wwarvan de bevolking in de wijde omtrek van steden gebruikmaakt
landschapsvervuiling
aantasting van de harmonie in het landschap of het uitzicht door plaatsing van objecten
milieuvervuiling
aantasting van de omgeving als gevolg van menselijke activiteiten, door afvalstoffen, geluid, licht, straling en dergelijke
reikwijdte
de afstand die klanten willen afleggen voor een voorziening
smart city
een stad die maximaal gebruik maakt van digitale technologie: computers en internet
verzorgingsgebied
gebied rond een voorziening waar de meeste mensen gebruikmaken van die voorziening
voorzieningsniveau
het aantal en de kwaliteit diensten, goederen en activiteiten (in een plaats)
belevingseconomie
economie waarbij de uitstraling van een product of dienst meer waard is dan de inhoud
creative stad
een stad met veel werkgelegenheid in creative beroepen
(demografische) krimp
daling van het aantal inwoners in een gebied
drempelwaarde
het minimumaantal klanten of gebruikers waarbij een voorziening nog renabel is
kenniseconomie
een economie die gebaseerd is op hersenkracht en dienstverlening
sciencepark
bedrijfterrein met kennisintensieve bedrijven, die vaak samenwerken met een universiteit (campus)
bestemmingsplan
juridisch document waarin staat wat de gebruiks- en bouwmogelijkheden zijn voor een gebied
Nationale Omgevingsvisie (NOVI)
beleidsstuk van de rijksoverheid waarop de ruimtelijke ordening gebaseerd wordt
ruimtelijk beleid
de plannen van de overheid voor het gewenste huidige en toekomstige gebruik van de ruimte in nederland
ruimtelijke ordening
alle regels die er bestaan over de inrichting van de ruimte: wat mag waar
gentrificatie
het proces waarbij in een oudere wijk steeds meer woningen opgeknapt worden, waardoor er menen met een hoger inkomen komen wonen: hierdoor stijgen de huizenprijzen en het voorzieningsniveau in de wijk
groeikern
door het rijk aangewezen gemeente waar galerijflats en laagbouw gebouwd werden om suburbanisatie op te vangen
herstructurering
het slopen van slechtere huurwoningen en de nieuwbouw van duurdere koopwoningen
stadsvernieuwing
het verbeteren van de kwaliteit van de woningen door de overheid (1980-1990)
transformatie
aanpassingen van de bebouwing en infrastructuur in een gebied waarbij het gebied nieuwe of meerdere functies krijgt
VINEX
afkorting voor Vierde Nota Extra, een beleidsdocument van het Rijk over de ruimtelijke ordening uit 1991
bewonerskenmerken
1 leeftijd, 2 inkomen, 3 huishoudenstype
huishoudenstype
het aantal mensen in en de samenstelling van de bewoners van een woning
openbare ruimte
ruimte die er voor iedereen is, maar die soms van niemand lijtk te zijn
wijk- en buurtprofiel
de belangrijkste kenmerken van een epaalde buurt samengevat: bewonerskenmerken, woningkenmerken en de inrichting van de openbare ruimte
woningkenmerken
1 ouderdom van de woning, 2 eigendom, 3 woningtype
objectieve sociale veiligheid
de veiligheid afgemeten aan het aantal criminele feiten dat door de politie is geteld
onderhoud
mate waarin de openbare ruimte tijdig wordt opgeruimd en hersteld
overzichtelijkheid
een goede inrichting en indeling van de openbare ruimte
sociale cohesie
de bereidheid van burgers om een actieve rol te spelen in een buurt, elkaar te informeren en te helpen
sociale veiligheid
de bedreiging van de veiligheid die van binnen de samenleving komt, zoals misdrijven en overtredingen tussen burgers onderling
subjectieve sociale veiligheid
het gevoel dat mensen in een buurt hebben over de veiligheid
toegangkelijkheid
ook kwetsbare mensen kunnen gebruikmaken van de openbare ruimte
toezicht
aanwezigheid van een aanspreekpersoon in de openbare ruimte
benedenloop
het laatste deel van de rivier, tot de monding
bovenloop
het bovenste gedeelte van de rivier, vanaf de bron
debiet
de hoeveelheid rivierwater die een bepaald punt passeert, uitgedrukt in kubieke meter per seconde
klimaatverandering
de verandering van het klimaat over een langere tijd (30jaar)
lengteprofiel
de doorsnede van een rivier vanaf de bron tot de monding, bestaat uit boven,-midden- en benedenloop
middenloop
het middelste gedeelte van de rivier dat zich tussen de bovenloop en de benedenloop bevindt
onregelmatiger neerslagregiem
de schommelingen in de hoeveelheid regen die er in een jaar valt, wordt groter
piekafvoer
hoge afvoer van de rivier op een bepaald moment
regiem
de schommeling in de hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert
stroomgebied
gebied waarbinnen al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt
stroomstelsel
een rivier met al zijn zijrivieren
temperatuurstijging
wereldwijde stijging van de gemiddelde temperatuur
verhang
het verval per kilometer, uitgerekend door het hoogteverschil tussen twee plaatsen van de rivier te delen door de afstand in kilometers tussen die twee plaatsen
verval
het hoogteverschil tussen twee punten langs de rivier
waterafvoer
de hoeveelheid water die langs een bepaald punt stroomt, uitgedrukt in kubieke meters per seconde
waterscheiding
de grens tussen twee stroomgebieden
zeespiegelstijging
wereldwijde stijging van het gemiddelde zeeniveau
binnendijks gebied
het gebied dat door winterdijken tegen de rivier wordt beschermd en waar de mensen wonen
buitendijks gebied
het gebied tussen de twee winterdijken waar de rivier stroomt
dijkverzwaring
versteviging en verhoging van de dijken om het achterland beter te beschermen
dwarsprofiel van de rivier
dwarsdoorsnede van de rivier. in nl bestaat deze bij een bedijkte rivier uit: winterdijk, uitwerwaards, zomerdijk, rivier, zomerdijk, uiterwaard en winterdijk
kanalisatie
het nemen van maatregelen gericht op het reguleren van het waterpeil in een rivier door middel van stuwen en sluizen.
kribben
dammen loodrecht op de rivieroever die moeten voorkomen dat de oever afkalft en die er ook voor zorgen dat het water in het midden van de rivier het snelst blijft stromen
menselijk handelen
verandering door de mens in het rivierengebied/stroomgebied
ontbossing
het verdwijnen van bos door menselijke activiteiten
stuwen
vaste of regelbare dammen in de rivier voor het handhaven van het waterpeil en het regelen van de wateraanvoer
uiterwaard
gebeid tussen de rivier en de winterdijk dat overstroomt, wanneer de rivier buiten zijn oevers treedt
verhoogde en versnelde piekafvoer
wanneer de hoogste afvoer na een regenbui (piekafvoer) hoger wordt en eerder optreedt
verstening van het oppervlak
door toegenomen vertedelijking neemt het oppervlak van straten en wegen toe
vertragingstijd
de hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen
winterbed
het gebied tussen de beide winterdijken dat bestaat uit zomerbed en uiterwaard
zomerbed
de bedding waar de rivier's zomers doorheen stroomt
hoogwaterbeschermingsprogramma
programma van rijkswaterkeringen en de waterschappen met maatregelen om de primaire waterkeringen in 2050 te hebben versterkt
rijkswaterstaat
nederlandse overheidsorganisatie die in opdracht van het ministerie de (vaar)wegen onderhoudt
rivierbedverruim
het creeren van extra ruimte voor de rivier door middel van diverse maatregelen zoals het afgraven van de uiterwaarden, het verplaatsen van de dijken en het verdiepen van het zomerbed
ruimte voor de rivier
programma waarin rijkswaterstaat samen met waterwschappen, gemeenten en provinciesonze rivieren op ruim dertig plaatsen meer ruimte geeft
waterkeringen
een overkoepelende term voor bouwwerken als stuwen, sluizen, duinen, dijken en dammen
waterschappen
nederlandse overheidsorganisatie die zorgt voor het waterbeheer in een regio
acceptatie
accepteren dat door klimaatverandering meer risicos ontstaan op wateroverlast en watertekorten
adaptatie
aanpassen aan het veraderende klimaat door in te spelen op toenemende wateroverlast en watertekorten
afvoer bevorderen
zorgen dat water zo snel mogelijk weg kan stromen naar de zee door belemmeringen weg te nemen
bergen (opslaan)
tijdelijk opslaan van water, bijvoorbeeld in retentiegebieden of door speciaal aangewezen gebieden tijdelijk onderwater te zetten
deltaprogramma
nationaal plan met maatregelen om de waterveiligheid en zoetwatervoorziening te garanderen
infiltratie
het inzakken van regenwater in de bodem
integraal waterbeheer
samenwerking van overheden en andere partijen om te zorgen voor veiligheid, voldoende en schoon water
intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)
organisatie van de VN die onderzoek naar klimaatverandering evalueert
koninklijk nederlands moteorologisch instituut (KNMI)
wetenschappelijk instituut dat onderzoek doet naar het weer en klimaat
sparen
het verlies van water zo klein mogelijk houden
toekomstscenario
mogelijk beeld van hoe de toekomst eruit kan zien (op het gebied van klimaatverandering)
vasthouden (retentie)
voorkomen dat al het regenwater naar sloten en rivie wordt afgevoerd, bijvoorbeeld door het aanleggen van groenvoorzieningen zodat het water in de grond kan infiltreren
dijkring
gebied dat wordt beschermd tegen water uit de grote rivieren, de grote meren en de zee
ontwateren
het afvoeren van water uit de bodem om de grondwaterstand te laten dalen
overstromingsrisicobewustzijn
het kunnen inschatten of de eigen omgeving kan overstromen
springtij
de situatie van hoge vloed en lage eb
aanvoeren
water naar een bepaald gebied toe laten stromen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van het hoofdwatersysteem
grondwateronttrekking
het oppompen van grondwater waardoor de grondwaterstand daalt